M. Night Shyamalan voelde de bui al hangen. Het aan zijn brein ontsproten THE NIGHT CHRONICLES 1: DEVIL wordt na het hoongelach om de slogan wereldwijd zonder persvoorstellingen uitgebracht. Of is het misschien weer een film met een geheim dat niet onthuld mag worden?
In de Verenigde Staten worden horrorfilms met grote regelmaat zonder persvoorstellingen op een argeloos bioscooppubliek losgelaten. In Nederland is dat geen gangbare praktijk: uw eigen azijnpisser kan zich uit achttien jaar actieve dienst geen enkel geval herinneren. De herverfilming van FRIDAY THE 13TH werd pas op de ochtend van de Nederlandse premièredatum vertoond, maar die hobbel was overkomelijk. DEVIL kreeg geen voorvertoning, en dat is een uitzonderlijke gang van zaken, met een wrange bijsmaak.
Dat laatste is tweeledig: de film is niet slecht en de beperking van de persvrijheid voor critici schept mogelijk een precedent, temeer daar critici door de bank genomen weinig met het genre ophebben en zich daarom niet druk maken over deze specifieke kwestie. Hollywood mag ook hier de dienst uitmaken in de multiplexen; het is ergerlijk dat de grote studios in de Verenigde Satan van Amerika hun wil nu ook aan de filmpers kunnen opleggen. Hale hen de Duivel!
Waarom DEVIL niet voor uitbreng vertoond werd is niet duidelijk. Het is in ieder geval geen poging om plotbederf omtrent een Groot Geheim of een Verrassende Wending te voorkomen, want bedenker M. Night Shyamalan tapt uit bekende vaatjes. Waarschijnlijker is het dat de status van Shyamalan als favoriet pispaaltje voor Amerikaanse critici en fanboys een rol speelt. Na LADY IN THE WATER, THE HAPPENING en THE LAST AIRBENDER 3D is de filmmaker het mikpunt van spot geworden, en de aan DEVIL gekoppelde slogan ‘from the mind of M.Night Shyamalan’ kreeg meteen satirische navolging.
De film is het eerste deel van THE NIGHT CHRONICLES, een vooralsnog driedelig project waarin ideeën van Shyamalan door jong talent uitgewerkt worden. De bedenker koos in dit geval voor de scenarioschrijver van HARD CANDY en 30 DAYS OF NIGHT, en de regisserende broers Drew en John Erick Dowdle die naam maakten met de nep spookhuisdocumentaire THE POUGHKEEPSIE TAPES en de [REC]-herverfilming QUARANTINE. De opzet van het project is alvast een prima idee, aangezien Shyamalan bij THE HAPPENING en THE LAST AIRBENDER 3D volstrekt levenloze dialogen aan merkwaardig verkrampte acteurs ontlokte. Er is iets flink mis gegaan bij de opnamen van beide films.
DEVIL is onmiskenbaar een Shyamalan-film, maar wordt gelukkig niet geplaagd door de voornoemde gebreken van de voorgangers. Vertrouwd is de stedelijke locatie van zijn woon- en werkplaats Philadelphia, na THE SIXTH SENSE opnieuw gefotografeerd door cameraman Tak Fujimoto, en vertrouwd is ook de stelling die de film poneert. Het uitgangspunt is zonder meer sterk: vijf mensen komen in een immense wolkenkrabber vast te zitten in een lift. Een van hen is de duivel die zondaars graag kwellend van het leven berooft voor ze naar de hel gaan. De kwestie wordt meteen benoemd door een vertelstem van onbestemde herkomst en dat is weinig elegant, maar overkomelijk omdat de hamvragen direct tot de verbeelding spreken: wie is de duivel en wat hebben de anderen op hun kerfstok?
Zolang de vragen onbeantwoord blijven, ontlenen de Dowdles veel spanning aan de hoogoplopende conflicten in de claustrofobische locatie, en ze geven de pogingen van een toegesnelde detective om de zaak te doorgronden een gepast urgent karakter. Maar die detective heeft een trauma, door het verlies van zijn vrouw en kind, en in het voorbestemde universum van Shyamalan is het dan wachten tot alles samenvalt en niets toevallig blijkt te zijn. Na SIGNS zal niemand opkijken van de slotconclusie: als de duivel bestaat, dan is er ook een God, en dat is een troostrijke gedachte. Ja, voor gelovigen misschien.
Wie een kaartje voor een hellevaart koopt, schuift mogelijk niet even enthousiast bij een kerkdienst aan, maar voorganger M. Night blijft de blijde boodschap aan ons opdringen. Het zorgt ervoor dat DEVIL als een nachtkaars uitgaat en dat is jammer, want de eerste helft van de film maakt duidelijk dat Shyamalan nog niet afgeschreven kan worden. Voor de gebroeders Dowdle zal de film artistiek weinig gewicht in de schaal leggen, want het is zonneklaar wie er de dienst uitmaakte. Ze zijn niet te benijden: THE POUGHKEEPSIE TAPES zit al jaren vast in de failliete boedel van de MGM studio’s, QUARANTINE is een slaafse kopie van een Spaanse kaskraker en DEVIL ademt in alles de geest van de bedenker. Nu hij zijn stichtelijke kant weer heeft laten zien, mogen we hopen dat THE NIGHT CHRONICLES 2 en 3 in grotere vrijheid en zonder opgelegde boodschappen tot stand zullen komen. Om liftexpert Dick Maas te citeren: voor boodschappen moet je bij de Albert Heijn zijn.
Di: UPI (BE/ NL: 16 september)
Copyright Bart van der Put. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 16 september 2010.
