Hypnose en dood liggen in elkaars verlengde, zo valt te leren uit enkele verhalen en adaptaties van griezel- en sciencefictionschrijver Richard Matheson, geestelijk vader van The shrinking man.
In zijn scenario naar het Edgar Allan Poe-verhaal ‘The Facts in the Case of M. Valdemar’ wordt Vincent Price precies op het moment waarop hij sterft gehypnotiseerd – met rampzalige gevolgen. In Matheson’s bewerking van ‘The Martian chronicles’ denken gemesmeriseerde astronauten dat ze herenigd zijn met hun overleden familieleden, en in ‘A stir of echoes’ opent een hypnotiseur een deur in het brein die toegang geeft tot het geestenrijk, en wel dat departement waar rusteloze doden nog niet aan hun eeuwige slaap zijn toegekomen.
De hypnosescène is een van de hoogtepunten uit de ijzersterke verfilming STIR OF ECHOES van David Koepp, die met de onderschatte misantropische rampenfilm THE TRIGGER EFFECT (1996) al bewees een panische sfeer te kunnen oproepen. Het hypnoseslachtoffer Tom (Bacon) hoeft niet naar een Professor Zonnebloem-achtige slinger te staren, maar moet zich voorstellen dat hij zich in een donkere bioscoop bevindt met onscherpe letters op het doek, precies wat de kijker ook ervaart. De scène roept prettige herinneringen op aan het geweldige ANGUSTIA van Bigas Luna, dat zich helemaal in een bioscoop afspeelt, compleet met hypnosescène en film-in-film-spiegelingen.
Tom blijkt tijdens de sessie compleet te zijn doorgedraaid, maar wij zien alleen zijn getergde, uitgedroogde gezicht achteraf: de nagalm zegt meer dan de klap. Diezelfde nacht wordt Tom geplaagd door wrede visioenen en ziet hij een spookverschijning op de bank zitten. ‘You’re awake now, daddy’, zegt zijn zoontje bovenaan de trap – een klassiek horrorbeeld van het kind dat op ons neerkijkt en meer blijkt te weten dan wij achter zo’n naief ogend wezentje hadden vermoed. STIR OF ECHOES laveert vervolgens tussen een ouderwetse griezelfilm, waarin zelfs een babyfoon en een schoen onder de bank doodeng zijn, en een verhit paranoia-drama dat ook de liefdesperikelen niet uit de weg gaat.
Het scenario van David Koepp, die eerder de scripts schreef voor CARLITO’S WAY, JURASSIC PARK en MISSION: IMPOSSIBLE en nu bezig is met Sam Raimi’s SPIDER-MAN, leunt sterk op identificatie: het grootste deel is gefilmd vanuit het gezichtspunt van Tom, een stoere maar aardige jonge kabeltrekker die eigenlijk muzikant had willen worden. ‘Ik hoefde niet beroemd te zijn, maar ik had niet gedacht dat ik zo… zo gewóon zou worden’, constateert hij tot zijn grote schrik, waarmee hij ook onze vrees verwoordt. Hij heeft zijn hele leven in dezelfde buurt gewoond, worstelt met zijn vaderschap en rommelt eigenlijk maar wat aan in zijn leven. Zijn schoonzus (de immer imponerende Illeana Douglas) noemt hem bekrompen van geest, een probleem dat na de hypnose lijkt te zijn opgelost. Tom is een wandelende antenne voor bovennatuurlijke angstschreeuwen geworden, iemand die door een tunnel loopt met een zaklamp die af en toe aanflitst, genoeg om te zien dat er iemand is, maar te weinig om te weten wie.
STIR OF ECHOES heeft wat weg van THE SIXTH SENSE, maar werd gemaakt voordat deze film een klapper werd, dus plagiaat of exploitatie is niet aan de orde. STIR OF ECHOES is zelfs bloedstollender dan THE SIXTH SENSE, afgezien van het einde dat iets te plichtmatig is afgewerkt en de belabberde grime van het spook. Stilistisch sluit STIR OF ECHOES perfect aan bij de paranoide staat van bewustzijn van Tom, die obsessief zijn hele cd-collectie overhoop gooit op zoek naar een betekenisvol deuntje, die liters sinaasappelsap per dag drinkt, dagenlang op de bank zit te wachten op een tweede geestverschijning en als een bezetene in zijn tuin gaat graven. Zijn aftakeling gaat gepaard met het paradoxale besef dat hij eindelijk een doel in het leven heeft gevonden. Pas als hij langs de afgrond wankelt kan hij scherpstellen.
Copyright Mariska Graveland. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #46, juli/augustus 2000.
