In George A. Romero’s LAND OF THE DEAD komen de doden opnieuw tot leven. Sterker nog: ze pikken het niet meer door het levende deel der mensheid aan flarden te worden geschoten en nemen zelf de wapens op.
37 jaar na NIGHT OF THE LIVING DEAD schrijft Romero het vierde hoofdstuk van zijn hoogstpersoonlijke evolutieleer over de zich hardnekkig tegen zijn lot verzettende dode medemens. Met LAND OF THE DEAD zag Romero naar eigen zeggen weer kans om zich via een zombiefilm uit te spreken over de tijd waarin we leven. De regisseur in de persmap: ‘de film speelt zich af in een verwoeste wereld. Electriciteit bestaat alleen op plaatsen in de stad waar mensen een gewoon leven proberen te leiden. Dat is hun fout. Het gaat terug op het negeren van terrorisme en andere sociale problemen buiten je eigen deur. Ze denken: ‘Als we het negeren, zijn we veilig.’’
In LAND OF THE DEAD hebben de rijken zich teruggetrokken in het hoogste gebouw van een Manhattan-achtige metropool, een luxe-appartementencomplex genaamd Fiddler’s Green. De minder bedeelden wonen in armoedige omstandigheden aan de voet daarvan en in de vervallen buitenwijken strompelen levende doden rond. Zwaar bewapende groepjes trekken daar dagelijk naar toe om onaangeroerde voorraden uit winkels weg te halen en links en rechts zombies af te schieten. En dan gebeurt er iets dat de status quo voorgoed zal veranderen. Eén van de zombies, de voormalige pomphouder Big Daddy (Clark), pikt het niet langer. Hij hangt een geweer om en gaat zijn soortgenoten voor in een langzame maar onstuitbare mars naar Fiddler’s Green. Terwijl de levende doden maar één doel voor ogen hebben, is het kamp van de levenden hopeloos verdeeld. Rijk en arm leefden sowieso al gescheiden van elkaar, maar ook in de paramilitaire groep van Riley (Baker) gist het, wanneer diens tweede man, Cholo (Leguizamo), een groter stuk van de cake wil. Om zijn eisen kracht bij te zetten kaapt Cholo het rijdende fort Dead Reckoning en richt de raketten op Fiddler’s Green.
Romero heeft met de verwikkelingen in LAND OF THE DEAD een paar heldere metaforen bij de lurven, maar zijn ze ook interessant genoeg? Zijn we vier jaar na de Twin Towers niet een beetje 9/11-moe? Ligt het er niet een beetje erg dik bovenop dat de opperzombie een zwarte man is en Cholo een latino? En hoe serieus kun je Romero’s maatschappijkritiek eigenlijk nemen wanneer hij uitgerekend Dennis Hopper de verpersoonlijking van het kwaad laat spelen? De acteur weet prima weg met een zin als ‘Zombies, man, they creep me out!’, maar als het meesterbrein achter en de alleenheerser over Fiddler’s Green is hij een lachertje.
Qua regiestijl en toekomstvisie is LAND OF THE DEAD trouwens helemaal niet de eigentijdse film die hij wil zijn. Het verrassende is dan weer dat die anachronistische aanpak frisser aandoet dan het hippe formulewerk van veel van Romero’s jongere collega’s.
STRAK IN DE PLOOI
Met DAWN OF THE DEAD stond Romero in 1978 aan de wieg van een zombie-revival die vooral in Italië uitbundig gevierd zou worden met een onafzienbare reeks low budget shockers. Een paar jaar later deden MAD MAX en ESCAPE FROM NEW YORK hetzelfde voor het genre van de post-nucleaire sciencefiction. LAND OF THE DEAD laat een mix zien van beide genres, en dat nog in rauwe, groezelige jaren tachtig-stijl ook. Schermutselingen tussen levenden en doden blijven beperkt van omvang omdat de helden opereren als in een ouderwetse combat movie, in kleine eenheden. Het vijandelijke zombieleger zien we af en toe wel massaal door de straten sjokken, maar wanneer het er op aankomt, verkiezen ook zij de man-tegen-man-confrontatie. Het perspectief van de film is voor een groot deel het perspectief van de strijdenden zelf. Er is geen alziend oog, geen camera die om een hoekje kan kijken of over daken vliegt. Romero’s regie berust op de oude regel dat onzekerheid spanning schept: de vijand kan op een kilometer afstand zijn, maar net zo goed vanachter de dichtstbijzijnde deur te voorschijn springen.
Het gebruik van cgi blijft beperkt tot een handjevol overzichtsshots van een brandende stad en de levende doden bijten in ‘echte’ latex protheses waar ‘echt’ toneelbloed uit spuit. Hier en daar vermoed je een met cgi bijgewerkt make-up effect, maar de totaalindruk blijft die van de apocalyps anno het Betamax-tijdperk: een stapel schroot op een verlaten fabrieksterrein, ergens daartussen een brandend olievat, een groepje ruige binken eromheen en op de achtergrond een met boordmitrailleur uitgeruste buggy.
Zelfs de keuze voor de hoofdrolspeler, de veelal in tv-drama te bewonderen Australische acteur Simon Baker, is helemaal in stijl. De van zichzelf al kleurloze acteur houdt zijn gezicht de hele film door strak in de plooi; het geringste spoortje ironie zou immers het anachronistische effect bederven. Zijn entourage van vrijbuiters (waaronder Asia Argento) steekt er excentriek bij af, maar ook hun schilderachtig ruige aanzien is old school.
GOUDEERLIJKE PULP
De vraag of Romero bewust voor deze nostalgische aanpak heeft gekozen of gewoon niet is meegegroeid met de ontwikkelingen binnen het genre, is niet eens zo belangrijk. LAND OF THE DEAD onderscheidt zich door de klassieke low budget-aanpak van de gelikte horrorblockbusters zoals ze de laatste jaren uit Hollywood komen, dus ook van de remake van Romero’s eigen DAWN OF THE DEAD. De modieus cynische ondertoon van die film (lees Roel Haanens recensie van de film in SN #63 er nog maar eens op na) is hier afwezig, en alleen dat al is een verademing. Romero’s metaforen zijn misschien niet zo heel interessant, LAND OF THE DEAD draagt wel zíjn stempel, en niet dat van een bemoeizuchtige studio of van een in postmodern knipogen gepokte en gemazelde scenarioschrijver.
Niet alleen stilistisch doet Romero geen concessies aan de huidige standaard in actiespektakel, ook thematisch blijft hij zichzelf trouw. Introduceerde hij in DAY OF THE DEAD de denkende zombie, in LAND krijgt deze een opvolger in de figuur van Big Daddy. En ook de onmacht van de mens om één front te vormen tegen de menseneters, kwam al in DAY aan bod, daar in de vorm van het gehakketak tussen wetenschappers en militairen.
Romero’s toegift op een trilogie die eigenlijk geen toegift meer behoefde, pakt uit als goudeerlijke pulp, waarbij Romero de valkuil van de ironie, die John Carpenter de das omdeed bij ESCAPE FROM L.A., (al dan niet bewust) weet te vermijden. Een nieuw publiek zal de zombiemeester uit Pittsburgh er waarschijnlijk niet mee winnen, maar de fans van het eerste uur kunnen opgelucht ademhalen.
Copyright Phil van Tongeren. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #67, najaar 2005.
