‘Ziek, afkeurenswaardig en verachtelijk’ Zo betitelden filmcritici Roger Ebert en Gene Siskel de cultklassieker I SPIT ON YOUR GRAVE. Ter ere van de prachtige dvd-release in Nederland sprak Schokkend Nieuws met regisseur Meir Zarchi. Na vijfentwintig jaar stilzwijgen, vertelt hij waarom hij in 1978 ‘de walgelijkste film ooit’ (Ebert) maakte.
Het verhaal begint eenvoudig. Jennifer Hill (Camille Keaton) ontvlucht New York en trekt zich terug in een huisje in Kent, Conneticutt. We zien de jonge vrouw zonnebaden in een hangmat. De film werkt al meteen op je zenuwen omdat regisseur Meir Zarchi zijn tijd neemt: lange, trage shots. Er is geen muziek, alleen een genadeloze stilte gedurende de hele film. We zien, vanuit de verte, Jennifer naakt zwemmen. Het water is koel, de bomen groen. Dan verschijnt er, als een lastige horzel op een zomerdag, een luidruchtige motorboot. Twee kerels draaien rondjes op het water en gluren naar haar bikini. Het is de opmaat tot de meest brute verkrachtingsscène uit de filmgeschiedenis.
Bleek wegtrekken
Vijfentwintig akelig lange minuten zijn we getuige van de verkrachting van Jennifer. Johnny (Eron Tabor) is de leider van het groepje dat besloten heeft dat hun halfidiote vriend Matthew (Richard Pace) nodig eens ontmaagd moet worden. Matthew, Johnny, Andy en Stanley (Gunter Kleemann en Anthony Nichols) gaan als sadistische beesten te keer. Er komt geen einde aan. Je maag draait ervan om.
‘Ik hoopte dat het publiek ervan zou gruwen,’ vertelt de inmiddels 68-jarige regisseur vanuit zijn woonplaats Los Angeles, ‘anders had het geen zin. Als ik het nu terugzie denk ik: oh my goodness! Het is moeilijk om aan te zien. Ik probeer mezelf te dissociëren van de maker van deze film. Vooral de verkrachting op de rotsen; het lijkt zo echt dat zelfs ík er bang van word.’
In de tweede helft van de film neemt Jennifer wraak. Jammer genoeg gaat de vaart nu een beetje uit de film. Sommige scènes zijn overbodig en er zitten wat onwaarschijnlijkheden in. Desalniettemin is het beeld van Jennifer in de motorboot met geheven bijl een klassieker. De scène waarin Johnny van zijn geslacht wordt ontdaan zal menig man bleek doen wegtrekken. Nooit meer seks in bad! Zarchi zonder enige terughoudendheid: ‘Ik wilde ze niet zomaar zien weglopen zonder ze te laten boeten. Als je het mij vraagt moeten verkrachters worden gecastreerd. Absoluut.’
Vrouw(on)vriendelijk
Zieke exploitation of feministische revengefilm? Meer dan twintig jaar lang is er gespeculeerd over zijn motieven. Zarchi gaf na 1984 geen interviews meer. Op de dvd onthult hij voor het eerst wat hem dreef. Als ik hem erna vraag is de emotie dichtbij: ‘Ik zag een meisje van achttien, één of twee minuten nadat ze was verkracht. Echt beestachtig verkracht door twee mannen. Dat was in 1974 in een klein park in New York. Om zes uur ’s avonds. Het was nog licht. De zombiewalk in de film, wanneer je haar terug ziet lopen naar het huis? Dat is exact, beeld voor beeld, hoe ze eruit zag. Glazige ogen. Onder het bloed en de modder. Nu ik eraan terug denk voel ik weer de schok.’
De film kwam in 1978 uit als DAY OF THE WOMAN, aanvankelijk zonder succes. In 1980 vond Zarchi een andere distributeur. De film kreeg de veel sensationelere titel I SPIT ON YOUR GRAVE mee, en dé klassieke tag-line: ‘This woman just chopped, burned, maimed, and mutilated five men beyond recognition–and no jury in the world would convict her.’ De schokstrategie werkte. Ook al vermoordt Jennifer slechts vier mannen en is er van brandstichting geen sprake, de film werd berucht en deed het uitstekend in het videocircuit. In Groot-Brittannië werd I SPIT ON YOUR GRAVE gebrandmerkt als video-nastie. Meer dan tweehonderd videobanden werden door de Engelse politie verbrand. In Australië was de film tot vorig jaar verboden.‘De controverse kookte en brandde en rookte,’ constateert Zarchi nog steeds zeer tevreden.
Waarom maakt hij pas nu een eind aan de speculaties over zijn motieven? De vraag ergert hem: ‘Stel dat ik dat meisje in het park niet echt had gezien. Heeft de film dan opeens geen waarde? De reden dat ze steeds naar mijn motieven vragen is omdat het een heel ongebruikelijk verhaal is, dat op een heel naturalistische, realistische manier wordt gebracht. Het verbijstert ze. Ze proberen de motieven te begrijpen omdat ze anders het bestaan ervan niet kunnen rechtvaardigen. Ik vind niet dat het iets uitmaakt. Ik wilde alleen maar een film die effectief zou zijn. De gruwelijkheid van een verkrachting tonen.’
Het is hem vaak verweten dat Jennifer wel wat verder gaat dat een beetje verleiden om haar verkrachters te kunnen vermoorden. Zarchi ziet het probleem niet: ‘Ze hebben haar ongevoelig gemaakt. Ze gebruikt haar lichaam als ammunitie. Haar kut. Neem me niet kwalijk: bij Schokkend Nieuws kunnen jullie wel tegen een paar Schokkende Woorden, toch? De wereld draait op de kracht van de kut. Zelfs Napoleon viel ervoor. We bezwijken allemaal voor de kut. Zo is het. Een vrouw kan ons om haar vinger winden, vanwege de macht die ze tussen haar benen heeft.’
Laten we zeggen: geen traditioneel feministisch denker, deze man die hoe ook dan een onverbiddelijke aanklacht tegen verkrachting en een subversief meesterwerk maakte.
De scène werkt!
Die impact was overigens niet alleen de verdienste van Meir Zarchi. Niets ten nadele van Jody Foster die een Oscar won voor haar rol in THE ACCUSED of Monica Bellucci in IRREVERSIBLE, maar Camille Keaton heeft nooit de erkenning gekregen die ze verdiende. Haar gegil in I SPIT ON YOUR GARVE is hartverscheurend, haar gebroken naakte gestalte moeilijk te vergeten.
De actrice, kleindochter van komiek Buster Keaton, kwam destijds net terug uit Europa, waar ze ondermeer speelde in COSA AVETE FATTO A SOLANGE?, de grimmige giallo van Massimo Dallamano. Zarchi was meteen verkocht, en voor meer dan alleen de rol. Na de film waren ze korte tijd gehuwd. Keaton’s acteerprestatie is des te indrukwekkender als je bedenk dat de regisseur iedere scène minstens drie maal liet spelen. Toen hij een vierde mastershot wilde van de verkrachtingsscène op de rots werd het haar bijna te gortig, maar hij kreeg z’n zin. Een elektricien en een make-up artieste haakten wél halverwege af; misselijk van het geweld. Volgens de anekdote fluisterde cameraman Yuri Haviv op dat moment tegen Zarchi: ‘Gefeliciteerd, de scène werkt!’
‘Yuri is een zeer professionele cameraman’ vertelt de filmmaker, ‘Zelf had ik al ervaring als editor. Toen ik in 1962 vanuit Israël naar de VS kwam heb ik eerst vier jaar gewerkt op de film en televisieafdeling van de Verenigde Naties. Dat was een goede leerschool. Daarna opende ik mijn eigen editingbedrijfje op Times Square in New York. Van daaruit maakte ik ook deze film. We hebben er zes weken over gedaan. We schoten meer dan veertien uur film. Genoeg om uit te kiezen, goed materiaal.
Zarchi ziet zichzelf inmiddels als een autoriteit op het gebied van effectieve verkrachtingsscènes: ‘De scène in THE ACCUSED was heel goed gedaan. De verkrachtingsscène, je ziet bijna niets, in THE VIRGIN SPRING van Igmar Bergman: goed. Prachtige film. IRREVERSIBLE: de verkrachting is goed, maar de vertelling in de omgekeerde volgorde, dat werkte niet voor mij. De aanvallen in DEATH WISH I: heel goed. LAST HOUSE ON THE LEFT? Ik heb die film vijf maanden geleden voor het eerst gezien omdat iedereen die film met de mijne vergelijkt. Ik wilde wel eens zien waar ze het over hadden. Verschrikkelijk! Troep. Heel amateuristisch gemaakt, heel ongeloofwaardig. Met alle respect overigens, Wes Craven heeft daarna prachtige horrorfilms gemaakt.’
Pareltje
I SPIT ON YOUR GRAVE ziet er op de nieuwe dvd heerlijk vlek- en streeploos uit. Het geluid, oorspronkelijk in mono, is omgezet naar Doly Digital 5.1. Maar vooral de extra’s maken deze aanschaf tot een must.
Audiocommentaren wekken vaak de indruk met de voeten op tafel vol gekletst te zijn, maar niet hier. Zarchi neemt zijn film zeer serieus en heeft de tekst zorgvuldig van te voren uitgeschreven, en hoewel dat de presentatie een beetje stijf maakt, is dit een van de meest boeiende audiocommentaren ooit. Hij onthult de aanleiding voor zijn film, vertelt over de keuze van de locatie, de ontmoeting met Camille Keaton, de technische aspecten en gaat uitgebreid in op de problemen die hij had met de sensor.
Alsof dat al niet genoeg was, is er een tweede audiocommentaar door de Amerikaanse komiek, filmcriticus en horrorfanaat Joe Bob Briggs. Zijn commentaar varieert van té melig tot hilarisch (‘Whenever citypeople go into the woods, there’s always a retard and there’s never any decent dentalwork: two things you can count on.’) Hij is duidelijk een fan maar blijft kritisch. Opvallende camerastandpunten, lacunes in het plot, tempowisselingen, slecht geacteerde momenten: niets ontsnapt aan zijn scherpe en deskundige observatie.
Daarnaast biedt het zilveren schijfje trailers, stills, afbeeldingen van de oorspronkelijk videohoezen en achtergrondartikelen over de vele controverses waarin de film betrokken was. Ook de schuimbekkende recensies van Roger Ebert en Gene Siskel zijn te lezen. De filmografieen van de acteurs zijn een beetje zinloos, aangezien de meesten na hun deelname aan ‘de walgelijkste film ooit’ nergens meer aan de bak kwamen. Zarchi zelf maakte alleen nog het veel mindere DON’T MESS WITH MY SISTER in 1984.
Wat ontbreekt is een audiocommentaar van Roger Ebert. De Amerikaanse distributeur verzond wel een uitnodiging. ‘Hij kon alles zeggen wat hij wilde. We waren zelfs bereid te betalen.’ vertelt Zarchi, ‘Hij weigerde. Hij is geschokt omdat het hem niet is gelukt om deze film te begraven. Die andere recensent, hoe heette hij ook alweer? Gene Siskel. Wel, Gene Siskel is dood, maar de film blijft leven.’
Waarmee Zarchi vrijwel exact doet wat de titel van zijn film ooit beloofde.
Di: Dutch Filmworks. Copyright: Barend de Voogd. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #67.
