Het was eigenlijk vanaf 1963, toen Stan Lee en Jack Kirby de X-Men presenteerden als een variant op de succesvolle Marvelstrip ‘The Fantastic Four’, slechts een kwestie van tijd totdat de mutantenavonturen naar het bioscoopscherm zouden worden verplaatst.
Met een mengeling van nieuwsgierigheid en scepsis wachtten de fans op wat regisseur Bryan Singer, die eerder imponeerde met kleine maar visueel aantrekkelijke films als THE USUAL SUSPECTS en APT PUPIL, met hun geliefde helden zou gaan doen. Nadat de film op internet al bij voorbaat door de mangel was gehaald, zijn Singer en zijn crew er verrassend goed in geslaagd de meeste facetten die de X-Men-serie de afgelopen drie decennia zo populair maakten naar het witte doek te vertalen. Het kost nieuwkomers in de materie weinig moeite om zich in te leven in de mythe van de koene mutanten, die ongewild begiftigd zijn met speciale gaven, variërend van psychische kunstjes als telekinese of telepathie tot fysieke abnormaliteiten als een letterlijk vernietigende blik tot het vermogen stormen te ontketenen.
In de nabije toekomst wordt op hoog politiek niveau bekokstoofd wat er met de als bedreigend ervaren mutanten moet gebeuren. De extreem conservatieve senator Kelly (Bruce Davison) lobbiet hardnekkig voor een Mutant Registration Act, die de outcasts niet alleen moet dwingen zichzelf bloot te geven, maar hen vooral voor het leven zou brandmerken. De weinig subtiele vergelijking met de Tweede Wereldoorlog wordt nog versterkt door de Holocaust-achtergrond van één van de sterkste mutanten, Magneto (McKellen), de leider van één van de twee kampen waarin de speciaal-begaafden zijn opgedeeld. Magneto koestert een hevige rancune jegens de mensheid en wil met geweld gelijkheid voor de mutanten afdwingen. Zijn antagonist is zijn vroegere vriend Xavier (Stewart), een aan een rolstoel gekluisterde professor die gelooft in een politiek van vreedzame coëxistentie. De mutantennestor wijdt zijn leven aan het opvangen van jonge soortgenoten, die hij in zijn particuliere kostschool, in de film gekscherend ‘Mutant High’ genoemd, leert omgaan met hun gaven. Zijn beschermelingen vormen samen de X-Men, een groep die Magneto’s snode plannen probeert te verijdelen, zodat de mutanten niet in een nog kwader daglicht komen te staan.
X-MEN is, zeker in vergelijking met andere comicverfilmingen, een verademing. De film probeert het geijkte comic-stramien van goed en slecht (ietwat geforceerd) te nuanceren door van Magneto geen echte bad guy te maken, maar een good guy met een verkeerde visie. Bovendien geeft het doordachte scenario de superhelden een wezenlijk karakter mee voordat ze zich in hun zwartlederen pakjes hijsen om de wereld van de ondergang te redden.
Dit neemt niet weg dat X-MEN sommige regels van het genre slaafs volgt. Alle hoofdrolspelers blijven zonder uitzondering onder alle omstandigheden ‘cool’ en weten in de meest penibele situaties nog rake oneliners te plaatsen. Echt spitsvondig zijn de paar quotes die met een knipoog verwijzen naar de oorspronkelijke stripserie. ‘You actually go outside in these things?’ vraagt nieuweling Wolverine (Jackman) als hij de strakke zwarte suits ziet waarin Xaviers volgelingen zich voortbewegen. ‘What would you prefer?’ bitst zijn rivaal Cyclops (James Marsden) terug. ‘Yellow spandex?’, daarmee refererend aan de kostuums waarin de X-Men zich in de oorspronkelijke stripserie tooiden. De finale biedt een onvermijdelijke opening naar een tweede deel met een identieke cast. Niet dat daar ook maar iets op tegen zou zijn. Alleen al de voor fans ongetwijfeld vertrouwde maar in de film nog volledig onontgonnen verledens van de verschillende creaties (Cyclops, Jean Grey, Wolverine) zouden een spoedig vervolg wat mij betreft billijken.
Copyright Robbert Blokland. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #46, juli/augustus 2000.
