Een angstaanjagende horrorfilm die in feite geen horrorfilm is. Betere woorden konden we niet vinden voor SPEAK NO EVIL, de derde film van de Deense regisseur Christian Tafdrup, die een griezelig ommetje naar Nederland maakt.
Met recente festivalfavorieten zoals het knettergekke LAMB en het Stephen King-achtige THE INNOCENTS heeft Noord-Europa de laatste tijd weer heel wat prima horrortitels geleverd, en aan dat lijstje kun je ook SPEAK NO EVIL, die via September Films een Benelux-release heeft gekregen, toevoegen. Deze internationale productie is een thriller – want het woord horror gebruikt Tafdrup liever niet – die vanaf het begin akelig onder je huid kruipt en zich in hartje Nederland afspeelt. Er is de onvermijdelijke windmolen die de kijker erop attent maakt dat we in Nederland zijn, en de menukaart waarop alle gerechten stamppotvarianten zijn, maar de Deense cineast gaat nooit prat op stereotypen, en dat zeggen we niet omdat er plotseling een rockklassieker van Herman Brood uit de speakers van de autoradio galmt.
Tafdrup schreef het script samen met zijn broer Mads nadat hij tijdens een reis in Italië er een Nederlands stel ontmoette dat hem uitnodigde naar Rotterdam te komen voor een bezoekje. De Deen ging niet op het voorstel in, maar het werd wel een inspiratiebron voor wilde fantasieën, gevoed door de vrees voor het onbekende. SPEAK NO EVIL is dan ook een voortreffelijk stukje suspense geworden dat je altijd zal bijblijven, al was het maar door het gevoel dat zulke angstaanjagende dingen nu eenmaal kunnen gebeuren en het besef dat het kwaad in ieder van ons zit. De opnames verliepen allesbehalve als gepland. Zoals zoveel films werd ook deze thriller geplaagd door pandemiegerelateerde onderbrekingen, waardoor Tafdrup vaker dan eens dacht dat deze psychologische muilpeer wel eens de nachtmerrie van zijn carrière zou kunnen worden. Het bleken zorgen voor niets, want het eindresultaat is een consistente, en vooral onthutsende en enge film met als kers op de taart een finale die tot aan het graf op je netvlies gebrand zal blijven. SPEAK NO EVIL zijn dan wel drie woorden die doorgewinterde horrorfanaten doen huiveren, maar gelukkig krijgen we geen vehikel vol banale platitudes maar een zeer realistische film die op ongemakkelijke wijze toont waartoe mensen in staat kunnen zijn, zelfs al lijken ze op het eerste gezicht een jan lul. Tafdrup, die niet al te tuk is op films die het moeten hebben van jump scares, zocht zijn inspiratie in het werk van zijn grote voorbeeld en landgenoot Lars von Trier, maar ook bij Michael Haneke, en dan FUNNY GAMES (1997) in het bijzonder. Net zoals in de film van de Oostenrijker komt in SPEAK NO EVIL een gewone familie die nog nooit iets heeft meegemaakt in een benarde situatie terecht. Tafdrup creëert een bijna ondraaglijke spanning waar de vonken er bij ieder woord vanaf springen, terwijl het bloed gespaard wordt tot de allerlaatste minuten. Dat mag ook, want na tachtig minuten heb je al lang je nagels opgevroten.
De film begint bijna als een doorsnee Nederlandse romkom met wat tafereeltjes die iedere toerist weleens meemaakt, met Toscane als oogverblindend achtergronddecor. Een Deens gezin dat gevormd wordt door vader Bjørn (Morten Burian), moeder Louise (Sidsel Siem Koch) en hun schattig dochtertje botsen er pardoes op een Nederlandse familie die bestaat uit Patrick (Fedja van Huêt), Karin (Karina Smulders) en zoontje Abel (Marius Damslev), die volgens de vader aan een zeldzame tongziekte lijdt, wat zijn zwijgzaamheid verklaart. De nogal saaie Bjørn wordt vanaf de allereerste minuut van de ontmoeting vernederd door de arrogante Patrick, die hem tot held kroont omdat hij na een vermoeiende wandeltocht toch nog de moed vindt om het achtergelaten pluchekonijn van zijn dochter (en dat vervloekte beest komt nog eens terug!) op te halen. Toch ontstaat er een vreemde band tussen de twee gezinnen. Eenmaal thuis krijgt het Deense koppel een onverwachte uitnodiging in de bus om een weekendje door te brengen bij hun Nederlandse ‘vrienden’. Het enthousiasme is bij aanvang ver te zoeken, maar een uitstapje is altijd meegenomen en daarom gaan de Denen op het aanbod in. Bij hun aankomst worden ze omarmd met ongekende gastvrijheid, maar al gauw komen de eerste conflicten naar boven en blijken de Nederlanders toch niet de joviale vakantiegangers uit Toscane te zijn.
Meer vertellen zou de film onrecht aandoen, want net als het Deense koppel vraagt de kijker zich alsmaar af wat de Nederlanders in hun schild voeren. Dat betekent niet dat je tot het einde overdonderd wordt door geleuter, want het Nederlandse koppel, voer voor zielenknijpers, zorgt voor een aantal aangrijpende scènes waarin een onderwerp als kindermishandeling niet geschuwd wordt, wat de vergelijking met FUNNY GAMES of THE HOUSE THAT JACK BUILT (2018) onderstreept. Hierdoor boet het geheel weliswaar een tikkeltje aan originaliteit in, maar door de juiste beslissingen in het scenario bekom je alsnog een benepen gevoel. Wie meer gruwel op zijn scherm wil zien zou SPEAK NO EVIL wel eens als ‘net niet goed genoeg’ kunnen bestempelen, maar deze film is meer dan zomaar een horrorprobeersel. De humor wordt niet geschuwd en de acteerprestaties zijn mooi naturel, met een bij vlagen heerlijk chagrijnige Smulders, terwijl Van Huêt (ook in het werkelijke leven de echtgenoot van Smulders) het uitstekend doet als onberekenbare psychopaat. De twee Nederlandse sterren staan tegenover twee Denen die nauwelijks filmervaring hebben maar het vak op de theaterplanken hebben geleerd. Burian toont hoe een perfecte pispaal eruit ziet en hoewel Koch niet meteen een scream queen is, acteert ze meer dan meeslepend. De cast maakt deze internationale productie een geslaagde hybride van stijlvolle arthouse-dramedy en gewaagde suspense.
Distributeur: September Film. Release: 21 juli 2022. Copyright: Didier Becu. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 20 juli 2022.
