Leeswaarschuwing: plotdetails worden vermeden, maar deze recensie bevat milde spoilers
Christian Tafdrups Deens-Nederlandse SPEAK NO EVIL (2022) doet om meerdere redenen denken aan George Sluizers meesterwerk SPOORLOOS: beide Nederlandse coproducties zijn beklemmende thrillers die subtiel opbouwen naar een ijskoude finale, en die een paar jaar later een Amerikaanse remake kregen waarin dat einde veranderd werd. Verschil is dat James Watkins’ SPEAK NO EVIL op alle fronten superieur is aan het origineel.
Twee stellen met een jong kind ontmoeten elkaar op vakantie en raken bevriend. Een paar maanden later nodigt het ene stel het andere uit om een paar dagen langs te komen in hun afgelegen huis. Daar slaat de sfeer om van ongemakkelijk naar akelig, en blijkt uiteindelijk dat de gasten een enorme vergissing hebben gemaakt door in te gaan op de uitnodiging. In de originele versie zijn de slachtoffers beleefde, verlegen Denen en de daders botte, directe Nederlanders, precies zoals het hoort volgens de stereotypen. In de remake gaat het om Schotten (James McAvoy en Aisling Franciosi als stel, Dan Hough als hun zoontje) die Amerikanen (Scoot McNairy en Mackenzie Davis als stel, Alix West Lefler als hun dochter) te logeren krijgen; een volgens de clichés vergelijkbare dynamiek. Schotten zijn gezellig maar lomp, Amerikanen zijn overgevoelig, preuts en bang om je te beledigen.
Dus de Amerikaanse Louise, overtuigd vegetariër, eet toch maar het stukje gebraden gans dat de Ierse Paddy haar grijnzend aanbiedt. Haar man Ben laat beduusd over zich heen lopen. En hoe vaak de grenzen ook overschreden worden, de Amerikanen gaan de confrontatie uit de weg en durven niet te zeggen: we gaan ervandoor.
Het eerste uur lijken origineel en remake ontzettend op elkaar. Voor de eerste twee aktes schreef Watkins gewoon een Hollywoodversie van het scenario van Christian en Mads Tafdrup: wat strakker, wat meer klassieke spanningsscènes, wat meer uitleg. Je zou kunnen zeggen: meer thriller, minder arthouse. Of gewoon: beter verteld. Natuurlijk had Watkins sterk bronmateriaal om mee te werken, maar hij laat zien hoe je een goed scenario met wat schaaf- en poetswerk nog een niveau hoger tilt. Enige nadeel is dat hij misschien iets te veel vertelt over de motivatie van het Ierse koppel; de Nederlanders waren effectiever als een soort onverklaarde natuurkracht.
Qua spel en regie zit er ook weinig verschil tussen de twee versies. Net zoals Fedja van Huêt is James McAvoy afwisselend grappig en dreigend als de charmante lul waarvan je ergens begrijpt dat mensen met hem in zee gaan.
De remake krijgt pas echt zijn bestaansrecht met de derde akte. Het origineel heeft een genadeloos deprimerend slot, dat bij veel kijkers in het verkeerde keelgat schoot, inclusief ondergetekende. Niet omdat het zo duister is, maar omdat het zo didactisch is. Tafdrup wil het punt maken dat sommige mensen zich alles laten overkomen, en als een brave filmhuisregisseur blijft hij altijd trouw aan zijn Thema. Vanaf het moment dat onthuld wordt wat er aan de hand is bij dat Nederlandse gezin, weten we precies wat er gaat gebeuren, en in het half uur film dat nog rest leren we niets meer over deze personages. Alles wat ze doen bevestigt de Boodschap. Maar die was al lang duidelijk. Ik werd er chagrijnig van en dacht: was er maar een versie van deze film waarin plot boven thema gaat.
En nu is die er! Watkins geeft ons een Hollywoodplot, waarin de personages iets leren en méér mogen zijn dan archetypen. Bovenal is de finale gewoon spannender: in plaats van een voorspelbaar sombere rit krijgen we een heerlijke reeks suspense-momenten met slimme vondsten.
In het origineel zien we arthouseregisseur Tafdrup aan het werk, in de remake genreregisseur Watkins (EDEN LAKE, THE WOMAN IN BLACK). SPEAK NO EVIL ’22 zal z’n verdedigers hebben, die deze versie een schande vinden. Typisch Amerikaans, zo’n remake die het einde verandert. Snappen ze daar in dat Hollywood dan niets van het Thema en de Boodschap? Jawel, maar wat ze beter snappen is hoe je een goed verhaal vertelt.
