In 1974 gingen twee films in première, gebaseerd op dezelfde geruchtmakende zaak: die van tweevoudige moordenaar en grafschenner Ed Gein. De winnaar, oftewel de film met de kettingzaag, ontbreekt sindsdien in geen enkele top tien van beste horrorfilms aller tijden. Tijd om de verliezer, DERANGED, zijn verdiende herkansing te gunnen.
Ed Gein, de man die Hitchcock – via schrijver Robert Bloch – inspireerde tot PSYCHO en Tobe Hooper tot THE TEXAS CHAIN SAW MASSACRE, stierf in 1984.
Je vraagt je af wat Gein van zijn beroemde filmincarnaties, Norman Bates en Leatherface, zou hebben gevonden, àls hij al van hun bestaan had afgeweten. De laatste vijfentwintig jaar van zijn leven zat de schrik van Wisconsin in diverse instellingen opgesloten en we mogen aannemen dat daar geen horror-double bills werden vertoond.
GORDIJNKOORDJE
Mocht hij de films wel hebben gezien, dan zou hij zich er waarschijnlijk nauwelijks in hebben herkend. Hoe griezelig ook, geen van beide kon wedijveren met de groteske werkelijkheid. Toen Gein werd gearresteerd stuitte de politie in een schuur op het als een hert gevilde lijk van zijn tweede slachtoffer. In zijn huis werden diverse toepassingen van afgestroopte mensenhuid gevonden, waaronder de body suit waarmee hij zich tot ‘vrouw’ transformeerde. Botten en schedels decoreerden woon- en slaapkamer; in een schoenendoos werden negen gelooide vulva’s aangetroffen; menselijke lippen bungelden aan een gordijnkoordje.
Zelfs anno 2013 zouden de meeste filmmakers er nog voor terugschrikken om de volledige opbrengst van Geins ‘strooptochten’ in beeld te brengen. Maar van alle films die met de real-life psycho aan de haal gingen, komt DERANGED van regisseurs Jeff Gillen en Alan Ormsby (de latere scenarist van Paul Schraders CAT PEOPLE-remake) het dichtst in de buurt van de werkelijkheid. Veel van de gruwelijke en minder gruwelijke details uit het proces-verbaal van de zaak is in de film terug te vinden.
Maar een film heeft meer dan dergelijke re-enactments nodig om waarheidsgetrouw over te komen. Een hoofdrolspeler bijvoorbeeld die het personage, hoe gestoord ook, geloofwaardig weet te maken. Volgens de overlevering deed een jonge, onbekende Harvey Keitel auditie voor de rol. De keus viel echter op de vijftien jaar oudere Roberts Blossom, die ten tijde van de opnamen ongeveer even oud was als Gein toen deze zijn misdaden pleegde. Anders dan Gein kruipt Blossom, dichter en performer uit de experimentele theaterhoek, wél succesvol in de huid van een ander. Als je niet beter wist, zou je zeggen dat de regisseurs een authentieke zwakzinnige voor hun film hebben gestrikt: draadmagere gestalte, ingevallen wangen, pruillip, ogen waarachter de waanzin smeult.
HYSTERISCHE MONOLOOG
Beginnend aan het sterfbed van Ezra’s godsdienstwaanzinnige moeder ontpopt de film zich via een hilarische nepséance aanvankelijk als zwarte komedie. Ezra’s naïviteit is zelfs een beetje aandoenlijk. In zijn ‘onschuld’ praat hij voortdurend zijn mond voorbij, maar niemand die zijn rare uitspraken serieus neemt. De scène waarin hij uit een afgesneden hoofd de ogen lepelt en vervolgens de hersens verwijdert, destijds als schokkend ervaren en in sommige territoria ingekort of verwijderd, doet nu onbeholpen aan. Veel grimmiger wordt het naar het einde toe, wanneer Ezra jacht maakt op zijn laatste slachtoffer. Het geweerschot is alleen te horen, maar de knal komt harder aan dan welk bloederig special effect ook.
Dat wil nog niet zeggen dat DERANGED zich kan meten met de intensiteit van het ongeveer tegelijkertijd uitgebrachte THE TEXAS CHAIN SAW MASSACRE. In tegenstelling tot de film van Hooper draagt DERANGED in technisch opzicht wél de sporen van zijn bescheiden budget, zo’n tweehonderdduizend dollar. De special make-up effects van Tom Savini, aan het begin van zijn loopbaan, zijn bijvoorbeeld indrukwekkender in aantal dan in kwaliteit. Maar goedkoop in figuurlijke zin is de film niet, hoezeer Blossom (CHRISTINE) en producent/editor Bob Clark (BLACK CHRISTMAS, PORKY) later ook hun best deden de film uit hun respectievelijke cv’s weg te poetsen. Blossoms tour de force is dat hij, naast diens gekte, ook Geins (of Cobbs) tragiek laat zien. Een kind in het lichaam van een man, product van een verknipte opvoeding.
DERANGED ziet er op deze gecombineerde dvd/blu-ray-uitgave piekfijn uit, maar het bonusmateriaal is een curieus allegaartje. Audiocommentaar wordt geleverd door Savini en in een overbodige en hysterische monoloog haalt producent Scott Spiegel herinneringen op aan Blossom ten tijde van de opnamen van Sam Raimi’s THE QUICK AND THE DEAD. Opvallende outsider tussen de commentatoren is Laurence R. Harvey, hoofdrolspeler uit Tom Six’ THE HUMAN CENTIPEDE 2. Zouden de samenstellers in de psychopaat die zijn slachtoffers kont-mondsgewijs aan elkaar naait misschien de troonopvolger van Ed Gein zien?
Extra’s: tweeënhalve schedel
Copyright Phil van Tongeren. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #104, oktober/november 2013.
