‘Time for the human evolution to sync up with human technology.’ CRIMES OF THE FUTURE is veel, maar vooral vintage David Cronenberg.
Zelf is de 79-jarige Canadese regisseur ondertussen verre van ‘new flesh’, maar je kunt niet anders dan bewondering koesteren voor de overmoedige compromisloosheid van zijn jongste film. De thema’s van CRIMES OF THE FUTURE zijn de thema’s die hem al sinds zijn regiedebuut in 1969 bezighouden: het menselijk lichaam, futuristische technologie, kunst, samenzweringen, bureaucratie, seks, politiek…
CRIMES OF THE FUTURE is geen remake van zijn gelijknamige film uit 1970. Die film draaide immers om de krankzinnige dermatoloog Antoine Rouge, die met zijn cosmetische producten een wereldwijde plaag veroorzaakte die alle vrouwen uitroeide. Maar één aspect van die film weet Cronenberg kennelijk meer dan vijftig jaar later nog altijd te inspireren: het idee van de man die voortdurend zwanger is van nieuwe organen. ‘A creative form of cancer.’
Die man heet Saul Tenser en hij wordt in CRIMES OF THE FUTURE gespeeld door Viggo Mortensen. Saul is een performancekunstenaar in een ongedefinieerde, in vervallen Griekse locaties gefilmde, toekomst. Of liever gezegd: ‘an artist of the inner landscape’. Zijn partner Caprice (Léa Seydoux) verzorgt hem terwijl hij ziek, zwak en zwanger wacht tot het nieuwe orgaan in zijn ingewanden is volgroeid. En ook zij is kunstenaar, want zij voorziet het bizarre ding van een tatoeage terwijl het nog kloppend in zijn lichaam zit. De performance zelf bestaat uit het voor een live publiek chirurgisch ter wereld brengen van Tensers Organography.
Geen angst: ik heb niets essentieels verklapt. Dit is slechts het startpunt van een film die nog veel krankzinniger wordt. Saul wordt namelijk door een schimmige figuur benaderd met een dubieus idee voor een volgende performance.
Je mag, denk ik, Saul Tenser wel beschouwen als Cronenbergs alter ego. In een interview dat ik in 2014 met hem had vertelde hij dat hij zich, in tegenstelling tot veel Amerikaanse genrefilmers, op de allereerste plaats kunstenaar voelt. Het parasitaire nieuwe orgaan is als het nieuwe idee dat in hem rijpt, zijn hele lijf en leven beheerst en naar buiten moét. En iedere kunstenaar wil zich natuurlijk ook helemaal openstellen voor zijn publiek – al wordt dat hier wel heel letterlijk genomen. Denk: CRASH met chirurgische robotarmen. Denk: Marina Abramovic speelt Dokter Bibber.
Het arthouse-publiek dat jaren geleden voor SPIDER of A DANGEROUS METHOD kwam, zal zich rot schrikken van CRIMES OF THE FUTURE. Liefhebbers van zijn films uit de jaren zeventig en tachtig zullen de terugkeer van de ‘Baron of Blood’ of ‘King of Venereal Horror’ verwelkomen, maar misschien toch ook in verwarring achterblijven. Persoonlijk vind ik THE FLY het hoogtepunt van zijn oeuvre, juist omdat de vereisten van een commerciële publieksfilm hem daarin tot een zo helder mogelijke presentatie van zijn ideeën dwong. CRIMES OF THE FUTURE behoort duidelijk tot zijn weirdere films, net als VIDEODROME, NAKED LUNCH en COSMOPOLIS – twee van die drie zijn persoonlijke favorieten. Of ik CRIMES OF THE FUTURE daar ook toe reken, weet ik nog niet; men dient deze film minimaal twee keer te savoureren.
Een paar van Cronenbergs bekende tekortkomingen als verhalenverteller zijn bij eerste bezichtiging meteen evident. De plot van CRIMES OF THE FUTURE is eigenlijk redelijk eenvoudig, maar Cronenberg probeert weer veel te veel te vertellen en maakt niet iedere gedachte af. En ook in deze film is merkbaar dat hij geen regisseur is van invoelbare personages. Mortensen is, in zijn beenderstoel en in hoodie rondsluipend tussen roestige schepen, hoogstens het silhouet van een mens. Kristen Stewart slaat de plank mis en over-acteert het idee van een opgewonden groupie. Alleen de onverwoestbare Léa Seydoux blaast werkelijk leven in haar personage. En ja, de special effects-afdeling en prop-makers doen dat ook met hun… eh… dingen. Cronenberg voegt weer enkele prachtige specimen toe aan zijn kabinet van biotechperversiteiten. Je komt ogen, maar zeker geen oren tekort in zekere dansscène.
Een film waarin een veteraan terugkeert naar zijn ‘oude’ thema’s draagt altijd een beetje het risico in zich van herhaling of zelfparodie. CRIMES OF THE FUTURE is noch het een noch het ander. Cronenberg slaagt er nog steeds in je aan je stoel te kluisteren met een even afstotend, als raadselachtig en fascinerende gedachtenexperiment. Quite a performance.
Distributeur: The Searchers. Release NL: 2 juni 2022, BE: n.n.b. Copyright Barend de Voogd. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 1 juni 2022.
