De vierde speelfilm van Duncan Jones was naar verluidt een waar passieproject van de regisseur die in 2009 zo veelbelovend debuteerde met MOON. De ambitie spat inderdaad meermaals van MUTE af, alleen duurt het te lang voor de onevenwichtige film op stoom komt.
Worldbuilding is de hoeksteen van elk sciencefiction- of fantasyverhaal en het concept is grofweg in te delen in twee groepen. De meest eenvoudige variant: de wereld is nieuw en wij, de lezers of kijkers, ontdekken die wereld tegelijkertijd met een hoofdpersonage dat daar onbekend is. ALICE IN WONDERLAND is het bekendste voorbeeld, maar ook AVATAR en THE MATRIX gebruikten deze constructie waarin de wereld laagje voor laagje wordt opgebouwd voor onze onwetende ogen. Lastiger is de tweede variant: we worden aan het begin van het verhaal direct in de nieuwe wereld geplaatst met minimale informatie die ons slechts sporadisch bijgevoerd wordt. Kortom: we moeten maar uitvogelen hoe het zit en dat houdt je als lezer of kijker flink bij de les.
Duncan Jones’ MUTE valt in de tweede categorie. In een futuristisch Berlijn maken we kennis met Leo (Alexander Skarsgård), een man zonder stem die als Duitse (!) Amish om onverklaarbare redenen barman is geworden van een obscure nachtclub. Gelukkig is daar de Liefde in de vorm van Naadirah (Seyneb Saleh), een semi-mysterieuze collega met blauw haar. Ze heeft nog maar net tegen Leo gefluisterd dat er ‘dingen zijn die je niet over me weet’ of ze verdwijnt plotsklaps. Zodat onze held op een Raymond Chandler-achtige odyssee vertrekt door de Duitse hoofdstad in de hoop zijn grote liefde te vinden, waarbij de sporen lijken te leiden naar een stel bijbeunende ex-legerartsen (Paul Rudd en Justin Theroux).
Een stomme of veelal zwijgende hoofdpersoon hoeft geen belemmering te zijn. Integendeel. IL GRANDE SILENZIO, VALHALLA RISING of –meest recentelijk- THE SHAPE OF WATER zijn maar een paar geslaagde voorbeelden. Hier is Leo’s getormenteerde stilte – hij kreeg als kind ooit een ongeluk en ontving door zijn religieuze achtergrond geen medische hulp – echter een flink obstakel voor de vaart van het verhaal. Er wordt een hoop gepriegeld en geklooid met notitieblokjes, apparaten met stemactivatie kunnen niet worden geactiveerd en de algehele communicatie in deze high-tech wereld verloopt zo net zo stroef als de film zelf. Ook dodelijk: Leo is eigenlijk een volstrekt oninteressant personage. Skarsgård doet zijn best met het weinige materiaal dat hem geboden wordt, maar weet pas in de laatste akte echt te overtuigen wanneer zijn karakter sterk begint te lijken op dat van Ryan Gosling in DRIVE, ook al zo’n zwijgend figuur met een kort lontje.
Misschien vond Jones hetzelfde, want de focus van het verhaal richt zich meer en meer op de twee artsen, die overduidelijk gebaseerd zijn op Elliott Goulds Trapper John en Donald Sutherlands Hawkeye uit Robert Altman’s meesterlijke comedy M*A*S*H*. Paul Rudd – hier voor de verandering eens een echte klootzak in plaats van die eeuwige aimabele lieverd – draagt Gould’s snor en parka, drinkt Martini’s en alsof we het nog niet doorhadden zegt hij tijdens een operatie tegen zijn makker iets in de trant van ‘you have the eyes of a hawk’. Het is even geestig. Tot blijkt dat de twee heren heel vervelend gezelschap zijn om in te verkeren, waardoor de film nog langer lijkt te duren dan de toch al niet misse speelduur van twee uur.
Toch is MUTE geen complete mislukking. Zeker voor filmofielen valt er een hoop leuks te spotten. Een grappige referentie aan Jones’ debuut MOON bijvoorbeeld. En wie A CLOCKWORK ORANGE nog vers in het hoofd heeft, herkent in een van de criminele kleerkasten direct male nurse Julian, in Kubricks klassieker gespeeld door David ‘Darth Vader’ Prowse. Er zitten zelfs meerdere verwijzingen in naar Jones’ beroemde vader David Bowie, zoals je hier kunt zien. En Nederlandse krokettenliefhebbers zullen even grijnzen rond de 79e minuut. Maar dat zijn allemaal vooral leukigheidjes die weinig toevoegen aan de film. De wereld die Duncan Jones heeft gebouwd is ambitieus, maar ook erg herkenbaar. Zelfs dat hoeft geen probleem te zijn, zo lang het verhaal maar boeiend is en dat is het verhaal van MUTE te weinig. De gewelddadige climax komt als geroepen, maar helaas te laat, veel te laat in deze onevenwichtige film.
Distributeur: NetFlix. Release wereldwijd: 23 febriari 2018. Coyright Vincent Hoberg. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 1 maart 2018.
