Als kind zag hij CREATURE FROM THE BLACK LAGOON op televisie. 47 jaar later heeft Guillermo del Toro (PAN’S LABYRINTH, HELLBOY) eindelijk de film kunnen maken die hij sinds die dag wilde zien: een film waarin het monster en het meisje elkaar wél krijgen.
Het is begin jaren zestig, het hoogtepunt vande Koude Oorlog. De stomme Elisa (Sally Hawkins) leidt een leven van regelmaat. Na haar vaste ochtendroutine brengt ze een bord eten langs bij buurman Giles (Richard Jenkins), een alleenstaande reclametekenaar, en neemt dan de bus naar een geheim overheidslaboratorium in Baltimore, waar ze samen met Zelda (Octavia Spencer) de boel schoonhoudt. Op een dag wordt een nieuwe aanwinst het laboratorium binnengebracht: een ‘riviergod’ die gevangen is genomen in het Amazonegebied. Hij heeft het postuur van een man, maar is bedekt met schubben en voorzien van kieuwen, vinnen en vlijmscherpe tanden. Volgens het hoofd van het instituut, Richard Strickland (Michael Shannon),moeten de geheimen van zijn anatomie op de een of andere manier de space race gaan winnen voor Amerika. Elisa is geïntrigeerd en omdat toch niemand op schoonmakers let kan ze af en toe bij het monster binnen sluipen om hem een gekookt eitje te voeren. Wanneer ze zijn vertrouwen heeft gewonnen brengt ze hem in aanraking met muziek en leert hem een beetje gebarentaal. Er bloeit iets moois op tussen de twee. Als Elisa erachter komt dat Stricklands volgende stap vivisectie is, wordt het tijd voor een ontsnappingsplan.
Na het mecha-geweld van PACIFIC RIM (2013) en de gothic horror van CRIMSON PEAK (2015) keert de Mexicaanse regisseur Guillermo del Toro met THE SHAPE OF WATER terug naar zijn grootste liefde: sprookjes vertellen. Samen met co-schrijver Vanessa Taylor creëerde hij met deze waterige Beauty and the Beast een fantasieverhaal dat wordt bevolkt door echte mensen – en een visman. Deze vertoont inderdaad overeenkomsten met zijn evenknie in CREATURE OF THE BLACK LAGOON, maar heeft ook wel wat weg van Abe uit Del Toro’s Hellboy-films. Net als bij Abe en bijna al Del Toro’s andere mythische wezens is het weer Doug Jones, de man met het rubberen lijf, die in de special make-up ging. En opnieuw slaagt hij erin een niet-menselijk personage menselijkheid te geven.
Het kloppend hart van de film is echter Elisa. De rol werd speciaal voor Hawkins geschreven, en het is niet moeilijk te zien waarom. De actrice leerde weliswaar gebarentaal, maar elke emotie is van haar expressieve gezicht te lezen. Van een tapdansje in de gang, tot haar verleiding van het monster, tot de onverbloemde woede tegenover Strickland; de film is evenveel van haar als van Del Toro. Elisa woont boven een bioscoop die alleen klassieke films vertoont en haar liefde voor musicals en zwart-witfilms loopt als eenrode draad door de film. Want THE SHAPE OF WATER mag dan sprookje, creature feature en liefdesverhaal ineen zijn, met humor, film noir en KoudeOorlog-spionage als bonus komt het allemaal samen in één grote glorieuze ode aan de cinema. De eigenaar van de bioscoop probeert publiek te lokken met gratis kaartjes. Tevergeefs, want iedereen kijkt televisie. Het lijkt een directe verwijzing naar de huidige tijd, waarin mensen liever thuis op de bank zitten te Netflixen dan naar de bioscoop gaan.
Vanaf de openingstitels, waarin we Elisa’s appartement onder water zien terwijl Jenkins vertelt over ‘a princess without a voice’, ziet de film er adembenemend uit. Al haar meubels hebben ronde vormen, als golven, en zowel haar woning als haar kleding zijn gekleurd in watertinten. Groen, blauw, groenblauw, bruin, grijs. Af en toe een verrassende scheut rood. In het interview dat we met Del Toro hadden (zie SN #130), vertelde hij dat het oorspronkelijke plan was om de film in zwart-wit te maken. Het is goed dat hij daarvan heeft afgezien. Set designer Paul D. Austerberry ging met Del Toro door een doos met 3500 verfstaaltjes, een voor een, tot elk personage een eigen kleurenpalet had. Het set design zit ook vol verwijzingen naar klassieke films. Het halfronde raam dat de appartementen van Elisa en Giles verbindt, bijvoorbeeld, zullen liefhebbers waarschijnlijk meteen herkennen uit THE RED SHOES (MichaelPowell, Emeric Pressburger, 1948). Nog toepasselijker vanwege de rode schoenen die Elisa draagt.
Een ander thema in de film is het aloude ‘geen monster zo erg als de mens’. Het zal geen toeval zijn dat de good guys respectievelijk een stomme vrouw, een zwarte vrouw en een homoseksuele oudere man zijn, terwijl Strickland, een blanke man met een keurig verstikkend burgerlijk leven, degene is die ervan uitgaat dat hij alles vertegenwoordigt waar Amerika voor staat. De twee schoonmaaksters staan onderaan de pikorde en Strickland voelt geen verplichting ze met respect te behandelen. Wanneer de dingen niet gaan zoals hij gepland heeft en hij steeds meer onder druk van zijn superieuren komt te staan, zie je naast de verbetenheid, zoals alleen Michael Shannon die kan spelen, ook het totale ongeloof over het feit dat hém dit kan overkomen. In eeninterview met Richard Jenkins dat binnenkort op onze website verschijnt, vertelt de acteur dat hij zich de vroege zestiger jaren nog goed herinnert: ‘Ik heb alleen maar goede herinneringen aan die tijd, maar dat komt wel door mijn huidskleur, en door wie ik was en wie mijn ouders waren.’ Zijn personage in de film, Giles, illustreert reclames in een klassieke Norman Rockwell-stijl en begrijpt niet waarom de jongere generatie opdrachtgevers daar niet meer op zit te wachten. In een tijd dat je nog niet openbaar homoseksueel kon zijn, zit Giles diep in de kast. Zijn ervaring met een taartverkoper is slechts een klein onderdeel van de film, maar wel een vande meest schrijnende.
Als je een van Del Toro’s meer verontrustende en af en toe gruwelijke films verwacht kom je misschien bedrogen uit. Hoewel er een paar verrassende stukjes gore in zitten is dit Del Toro met een flinke scheut AMÉLIE en, oké, een snufje FREE WILLY. Ook moet je op een sprookje nooit teveel logica los willen laten. Immers: hoe is het mogelijk dat een schoonmaakster elke dag ongemerkt een eitje kan eten met een strengbeveiligde Amazonegod in een kikkerbad? Een ode aan de musical aan het eind van de film had gemakkelijk pijnlijk kunnen uitpakken, maar tegen die tijd zit je al zo diep in Del Toro’s wereld,dat je er alleen maar van kan genieten. Het is goed toeven in de wereld van een filmmaker di ezo duidelijk boven alles filmfan is. THE SHAPE OF WATER is pure movie magic, tot de laatste druppel.
Distributeur: Warner Bros. Release BE: 31 januari 2018, NL: 15 februari 2018. Copyright Marjan Westbroek. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 15 februari 2018. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #130, februari/maart 2018.
