Met BRAINDEAD bereikte de Nieuwzeelandse regisseur Peter Jackson een punt waarop hij zichzelf onmogelijk nog kon overtreffen. Roder van het bloed kon een filmset niet kleuren; nog meer blubberende ingewanden kon het menselijk oog niet verdragen. Heel verstandig dus van Jackson dat hij na drie horror-komedies met HEAVENLY CREATURES een heel andere richting inslaat.
De film vertelt het (op feiten gebaseerde) verhaal van twee Nieuwzeelandse hartsvriendinnen die al schrijvend een fantasiewereld scheppen waar voor vaders en moeders en andere vertegenwoordigers van de platte realiteit eigenlijk geen plaats is. Uiterlijk zijn de circa 15-jarige Pauline en Juliet elkaars tegenpolen. Pauline (Lynskey) is een overwegend nors uit haar ogen kijkend dikkerdje, Juliet (Winslet) een rijzige schoonheid van Engelse komaf met een betoverende glimlach. Samen aanbidden ze operazanger Mario Lanza en filmster James Mason (we schrijven begin jaren vijftig), en samen dromen ze zich een ‘vierde dimensie’ waar eenhoorns rondstappen en ridders van klei een sprookjeskasteel bewonen. Hun innige vriendschap wordt door de volwassenen om hen heen met lede ogen bekeken. Wanneer Pauline naar de psychiater wordt gestuurd, constateert deze een tegennatuurlijke belangstelling voor een lid van dezelfde sekse. ‘Maar’, stelt de dokter de geschrokken ouders gerust, ‘de wetenschap staat voor niets tegenwoordig, er valt vast wel iets aan te doen.’ De zaak wordt zo op de spits gedreven dat er voor Pauline nog maar één uitweg overblijft: het opruimen van het in haar ogen belangrijkste obstakel op de weg naar volmaakte vriendschap: haar moeder.
Wie zich het even vermakelijke als hysterische gedoe uit de voorgaande films van Jackson herinnert, zal het verbazen hoe zachtzinnig en mededogend de regisseur/scenarist ditmaal met zijn personages omspringt. In het verzet van de meisjes tegen hun omgeving kiest Jackson geen partij, althans niet eenduidig. Hoezeer onze sympathie ook bij de buitenbeentjes Pauline en Juliet ligt, de regisseur en zijn co-scenariste laten ons nooit uit het oog verliezen dat hun gedroomde ‘vierde dimensie’ een aberratie is, een obsessie die uiteindelijk op een verschrikkelijke wanhoopsdaad zal uitdraaien. In aanvulling daarop hoedt Jackson zich er voor de ouderen in de film belachelijk te maken. Ze zijn kortzichtig en conservatief, maar ook door en door menselijk. Het einde van de film komt daardoor des te harder aan. Hier wordt niet op hilarische wijze een dummy om zeep gebracht, maar een personage van vlees en bloed. Om stil van te worden.
Laat overigens niet de indruk ontstaan dat HEAVENLY CREATURES een loodzware, sombere film is. Integendeel, Jackson bespeelt meerdere registers en slaagt er in uiteenlopende sferen en stemmingen te verzoenen in een stijl die niet eens zo veel afwijkt van wat we van hem gewend zijn: zwiepend camerawerk en een up-tempo montage. Voor de meisjes ligt er een wereld van verschil tussen de poëtische, soms gewelddadige dagdromen van een onbereikbaar ‘Oz’ en de druilerige werkelijkheid van de bekrompen jaren vijftig. Jackson schakelt daarentegen zonder haperen over van het een naar het ander.
HEAVENLY CREATURES is afwisselend komisch, sprookjesachtig, grimmig, aandoenlijk en pijnlijk, en niet zelden dat alles tegelijk. Met zijn vierde film laat Peter Jackson voormalige inspirators als Sam Raimi en George Romero ver achter zich.
Copyright Phil van Tongeren. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #17, februari 1995.
