Na THE WORLD OF JAN SVANKMAJER en ALICE brengt Moskwood Video opnieuw een tweetal koopvideobanden op de markt van de geniale Tsjechische animatiefilmer Jan Svankmajer.
Svankmajer’s animatiefilms zijn in niks vergelijkbaar met bijvoorbeeld de films uit de Disney-studio’s. Om te beginnen tekent Svankmajer niet, maar maakt hij veelal gebruik van uit klei geboetseerde figuurtjes en andere voorwerpen, die door middel van stop motion-technieken tot leven komen. Ook figureren in het werk van Svankmajer regelmatig echte mensen, die evenwel een onnatuurlijke motoriek bezitten omdat hun bewegingen beeldje voor beeldje gefilmd (lijken te) zijn. Daarnaast zijn de films van Svankmajer, in tegenstelling tot die van Disney en aanverwanten, volstrekt ongeschikt voor een jeugdig publiek vanwege hun bizarre, niet zelden sadistische ondertoon. Als men het unieke oeuvre van deze Tsjech al ergens mee kan vergelijken, dan is het met het vroegere werk van David Lynch: diens THE GRANDMOTHER en ERASERHEAD bevatten scènes, waar Svankmajer verantwoordelijk voor had kunnen zijn. Overigens lijkt het mij bepaald niet onwaarschijnlijk dat Lynch zich onder anderen door Svankmajer heeft laten inspireren.
De twee nieuwe Svankmajer-tapes bevatten in totaal zeven surrealistische meesterwerkjes, in lengte variërend van één tot twintig minuten. De band TALES FROM PRAGUE bevat bovendien een gelijknamige documentaire van 26 minuten, waarin de kijker een blik wordt gegund in Svankmajer’s keuken tijdens het maken van THE DEATH OF STALINISM IN BOHEMIA (1990). Het eindresultaat, handelend over de ‘geboorte’ van een Tsjechische communistenleider uit het hoofd van Stalin, staat ook op deze band, alsmede het humoristische A QUIET DAY IN A HOUSE (1969).
De band FOOD bevat, naast het gelijknamige filmpje uit 1992 waarin twee heren in een restaurant zó lang op bediening moeten wachten dat ze de hand maar aan elkander slaan, een viertal volkomen uiteenlopende maar allemaal even schitterende juweeltjes. Indrukwekkend is vooral THE OSSUARY (‘Het Knekelhuis’, 1970), een tien minuten durende, curieus gemonteerde mini-documentaire over een kerkje waarin de botten en schedels van honderden slachtoffers van een pest-epidemie samengevoegd zijn tot een bizar kunstwerk.
Wie eerder met THE WORLD OF JAN SVANKMAJER en ALICE al kennismaakte met Svankmajer’s oeuvre, zal ook deze twee met zorg samengestelde nieuwe banden niet willen missen. Ze zijn niet goedkoop, dat moet gezegd ($ 59,95 per stuk), en in tegenstelling tot wat de inlays vermelden ontbreekt een Nederlandse ondertiteling – maar dit bezwaar is overkomelijk, want in de filmpjes wordt niet gesproken en het commentaar bij de documentaire is in het Engels.
Copyright Jan Doense. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #7, juni 1993.
