Het overweldigende succes van Amenábar’s ABRE LOS OJOS (1997) op de Spaanse thuismarkt bleef ook in Hollywood niet onopgemerkt. Niemand minder dan Tom Cruise wierp zich op als beschermheer van het wonderkind door niet alleen zijn eigen productiemaatschappij aan Amenábar’s Engelstalige debuut THE OTHERS te verbinden en zijn vrouw Nicole Kidman voor de hoofdrol naar voren te schuiven, maar ook door ABRE LOS OJOS middels een remake voor een groter (Amerikaans) publiek toegankelijk te maken.
Overigens zou de innige samenwerking tussen Cruise en Amenábar een bom leggen onder het privéleven van het sterrenpaar. Cruise begon tijdens de opnamen van de tot VANILLA SKY hertitelde remake een relatie met tegenspeelster Penelope Cruz (ook te zien in ABRE), zodat er voor hem en Kidman tijdens de Amerikaanse première van THE OTHERS niets anders op zat dan elkaar angstvallig te ontlopen.
In THE OTHERS moet Kidman het als Grace, moeder van een dochter en een zoon, ook al zonder vent stellen. Het is 1945 op het Kanaaleiland Jersey en van Grace’s echtgenoot, jaren geleden naar het Franse vasteland vertrokken om de nazi’s te bevechten, is al lange tijd niets meer vernomen. In het kolossale, door mist omhulde landhuis zijn de gordijnen permanent gesloten vanwege de zeldzame licht-allergie van de kinderen. Bovendien klinken er af en toe vreemde geluiden, reden waarom het personeel onlangs de benen heeft genomen. Grace staat er helemaal alleen voor, maar klampt zich vast aan haar geloof en vindt verder steun in de strikte opvoeding van haar kroost. Op zekere dag staan er drie mensen voor de deur, die zich spontaan melden om de vacature te vervullen. De komst van deze vriendelijke huishoudster en tuinman en een jonge dienstmeid die niet kan praten, zorgt voor wat alledaagse afleiding waar vooral de kinderen baat bij lijken te hebben. Al is het maar om hun twijfel uit te spreken over mama’s rechtlijnige opvattingen over hemel, hel en voorgeborchte. De enge geluiden en andere onverklaarbare verschijnselen nemen ondertussen in frequentie alleen maar toe, terwijl het nieuwe personeel er achter een facade van behulpzaamheid een verborgen agenda op lijkt na te houden.
De atmosferische horror van THE OTHERS doet denken aan THE SIXTH SENSE, waarmee Amenábar’s film bovendien een ‘geheim’ deelt, dat het verhaal op een cruciaal moment in een totaal ander licht zet. Ook de bedachtzame manier waarop de kijker het mysterie wordt binnengeleid, doet aan de eerdere film denken. Maar nog opmerkelijker is de link met Jack Clayton’s inmiddels veertig jaar oude THE INNOCENTS. In deze nog altijd kippenvel verwekkende verfilming van Henry James’ novelle The Turn of the Screw (1898) ontfermt gouvernante Deborah Kerr zich op een groot landgoed over twee ouderloze kinderen. Aanvankelijk betoverd door hun engelachtige voorkomen raakt de seksueel gefrustreerde oude vrijster er langzaamaan van overtuigd dat de kinderen onder invloed verkeren van de geesten van haar voorgangster en een huisknecht. Alvorens onder geheimzinnige omstandigheden het leven te laten onderhield het tweetal een onstuimige relatie,waarvan de kinderen tot in de meest perverse details getuige zouden zijn geweest. De overeenkomsten tussen de twee films – ergens in THE INNOCENTS duidt Kerr de geesten zelfs letterlijk aan als ’the others’- zijn te frappant om toevallig te zijn. Maar ze beperken zich vooral tot de oppervlakte. Wordt in THE INNOCENTS het Freudiaanse element sterk benadrukt (Kerrs spoken kunnen tevens worden uitgelegd als een manifestatie van onderdrukte lustgevoelens), in THE OTHERS speelt de seksualiteit van de personages geen noemenswaardige rol. Amenábar’s film is eenduidiger, met een ontknoping die net iets teveel van een gimmick heeft om blijvend te intrigeren.
Als chiller is THE OTHERS niettemin zo’n beetje het beste dat het genre dit jaar te bieden had. Kidman die, omgeven door raadselachtig gefluister, angstig tussen met lakens afgedekt meubilair dwaalt; de ontdekking van een album vol lugubere foto’s van doden die zo zijn aangekleed dat het lijkt alsof ze een middagdutje doen; een in het duister opdoemend gezicht dat bij nader inzien een schilderij blijkt te zijn – het zijn scènes en beelden waar geen trucage aan te pas komt en die hun beklemmende effect uitsluitend aan een uitgekiende toepassing van traditionele middelen danken: mise en scene, montage en geluid. Een prachtige vondst is de voortdurende afwisseling van licht en schemerdonker – kil daglicht door de ramen en warm kaarslicht achter gesloten gordijnen – die niet per se gelijk opgaat met de gebruikelijke opeenvolging van dag en nacht en de film daardoor een grillig visueel ritme oplegt. Als we er even van uitgaan dat de filmregisseur per definitie een schizofreen is, bij wie de beeldende kunstenaar in voortdurende strijd is gewikkeld met de verhalenverteller, dan wint in het geval van Amenábar de eerste het vooralsnog van de tweede. Inhoudelijk is THE OTHERS weliswaar een razend knappe genre-oefening, het is de vorm waarmee de Spanjaard zijn durf en originaliteit bewijst.
Copyright Phil van Tongeren. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #53, december 2001/januari 2002.
