Rond de première van de spookhuisfilm THE HAUNTING verklaarde regisseur Jan de Bont in een interview met ondergetekende bij voorkeur sciencefiction-films te willen maken. Zijn bedrijf Blue Tulip had jaren in de ontwikkeling van het scenario voor MINORITY REPORT gestoken, maar toen Steven Spielberg belangstelling toonde droeg De Bont de regie graag aan de meester over. Met het verschijnen van de Blue Tulip-productie EQUILIBRIUM wordt duidelijk dat de genre-ambities van de producent sterk beïnvloed zijn door de Amerikaanse sf-films van voormalig partner en landgenoot Paul Verhoeven.
De Spielbergfilm en het regiedebuut van Kurt Wimmer bevatten beide impliciete kritiek op de Amerikaanse maatschappij, al wordt die minder provocerend uitgewerkt dan in Verhoevens ROBOCOP en STARSHIP TROOPERS.
Het post-apocalyptische EQUILIBRIUM schetst een totalitaire samenleving waar conflicten zijn uitgebannen: alle inwoners van Libria zijn verplicht hun dagelijkse dosis Prozium te nemen, waardoor gevoelens en emoties volledig worden onderdrukt. Het is duidelijk dat de naam en de uitwerking van het middel naar het verontrustend populaire Prozac verwijzen: in de Verenigde Heilstaten van Amerika kiezen veel burgers er nu al voor verdoofd door het leven te gaan. Wimmers stellingname tegen die ontwikkeling is dus opportuun, maar als aanklacht tegen de chemische onverschilligheid wil zijn film niet echt overtuigen. Wat dat betreft sloeg Todd Haynes met zijn magistrale [SAFE] de spijker beter op zijn kop: de aftakeling van een welgestelde huisvrouw eindigt bij Haynes in een deprimerend isolement; EQUILIBRIUM schetst in grote lijnen het tegenovergestelde traject en probeert de kijker daarmee meer te behagen dan te verontrusten.
Dat laatste blijkt ook uit de knokpartijen die met de populaire combinatie van kungfu en vuurkracht sterk aan THE MATRIX doen denken, maar stilistisch aanmerkelijk minder indruk maken. Wimmer jat in zijn scenario verder naar hartelust uit de dystopische sf-klassiekers METROPOLIS en FAHRENHEIT 451 en voegt er in de vormgeving flink wat verwijzingen naar het Derde Rijk aan toe. De fascistische esthetiek en de massale executies spreken boekdelen, maar daarvan lijkt Wimmer niet overtuigd: hij confronteert zijn held met een jong hondje dat voor het vuurpeloton dreigt te belanden, opdat de geestelijk minder bedeelden ook begrijpen dat Vadertje Staat niet deugt. De film komt die lachwekkend sentimentele misstap niet meer te boven. Dat is jammer, want de sterke rolbezetting, fraaie vormgeving en naargeestige thematiek hadden met een beter scenario en een regisseur met voldoende zelfvertrouwen beslist een goede film opgeleverd.
Copyright Bart van der Put. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #59, zomer 2003.
