In de afgelopen veertien jaar groeide de regisseursversie van de Afrikaanse horrorfilm DUST DEVIL uit tot een ongrijpbaar cultfenomeen dat veel besproken werd en zelden te zien was.
De film werd begin jaren negentig gemaakt door de Zuid-Afrikaan Richard Stanley, die eerder met de amusante no-budget robot-horrorfilm HARDWARE (1990) debuteerde. Zijn tweede speelfilm vermengt cinefiele invloeden uit het werk van Andrei Tarkovski en Sergio Leone met een intrigerend spiritueel allegaartje dat elementen uit het Bosjesmannengeloof verbindt aan de Zuid-Afrikaanse vampiermythe van ‘de nagtloper’ en een universeel Broodje Aap, over een lifter die tijdens autoritten spoorloos verdwijnt. De bloedserieuze mystieke component maakt dat DUST DEVIL door sommigen op handen gedragen wordt en door anderen als flauwekul wordt afgedaan, maar niemand zal ontkennen dat de overweldigende woestijnlocaties in Namibië er prachtig uitzien.
De film werd in 1992 zonder tamtam of succes in de Nederlandse bioscoop uitgebracht. Volgens het doorgaans betrouwbare Filmjaarboek bedroeg de speelduur destijds 108 minuten. Pas twee jaar later volgde de Britse première, van een nieuwe versie. Sindsdien verschenen er verhalen over het bestaan van vijf verschillende versies, waarbij genoteerd mag worden dat de in Nederland uitgebrachte variant op basis van lengte en premièredatum daar als nummer zes aan kan worden toegevoegd.
De regisseur verkeerde zelf ook lang in woelig vaarwater: hij stond aan de basis van een zeer ambitieuze verfilming van The Island of Dr. Moreau, maar werd te elfder ure vervangen door John Frankenheimer. Het resultaat verscheen in 1996 en geniet enige status als een ongekend hilarische mislukking, met dank aan de krankzinnige inbreng van tientonner Marlon Brando. Door het vroegtijdige ontslag blijft DUST DEVIL Stanleys laatste speelfilm: hij maakte nog wel drie documentaires, over voodoo, Afghanistan en occultisme bij de nazi’s.
Gezien de voorgeschiedenis is het geruststellend te zien dat de als ‘director’s cut’ verpakte Britse dvd een film bevat die op de aftiteling DUST DEVIL – THE FINAL CUT wordt genoemd. Daar kan dus niets meer aan veranderd of verbeterd worden. Denk je dan.
Maar distributeur Optimum krijgt dit najaar geduchte concurrentie van het Amerikaanse Subversive Cinema, dat wél de moeite neemt het geluid flink op te krikken en het beeld in een HD-transfer weer te geven. Liefhebbers van bonusmateriaal krijgen er bovendien drie extra dvd’s en een soundtrack-cd bij, maar dat is misschien teveel van het goede. Het geluid van de Optimum-dvd is zeker voor verbetering vatbaar, want de dialogen zijn soms lastig te volgen en dat ligt niet alleen aan de Afrikaanse dialecten en het ontbreken van ondertitels. De schijf bevat wel vier gesneuvelde fragmentjes. Interessanter is het audiocommentaar van Richard Stanley, die zoveel aandacht aan zijn inspiratiebronnen en de productieperikelen schenkt, dat hij zowaar verzuimt te melden wat deze finale versie van de andere onderscheidt. Ik zag en besprak de film in 1992 (SN #3) en kon de stofduivel toen net zo goed waarderen als nu, al komt er een half schedeltje bij door alle halfbakken, reteslappe en volstrekt onoriginele horrorfilms die anderen sindsdien op de wereld loslieten.
Extra’s **
Copyright Bart van der Put. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #71, najaar 2006.
