In Ruud van Hemerts SCHATJES (1984) brengt het snotjong dat de hoofdrol speelt kort voor het einde van de film ineens een wonderschone aubade aan zijn vriendinnetje, uitbundig ondersteund door een onzichtbaar orkest. Een moment dat volledig uit de lucht komt vallen: een zwarte komedie wordt heel even een heuse musical. Een dergelijk lak aan genreconventies is kenmerkend voor het werk van veelfilmer Takashi Miike.
[Gezamenlijke recensie van DEAD OR ALIVE, DEAD OR ALIVE 2: BIRDS en DEAD OR ALIVE 3: FINAL]
In de films van de Japanner kan op ieder moment alles gebeuren, maar Miike doseert zijn eigen buitenissigheid slinks; met langdurige, bedrieglijk conventionele sequenties wiegt hij zijn publiek in slaap, om des te harder toe te slaan als de remmen los gaan. Miike kende drie jaar geleden een bescheiden doorbraak in Nederland met de vertoning van AUDITION (1999) op het festival van Rotterdam. Sindsdien is de belangstelling voor Miike’s werk snel gestegen, net als de fascinatie voor zijn waanzinnige werktempo: tussen 1999 en 2002 maakte hij maar liefst 24 qua genre wijd uiteenlopende films, waaronder twee miniseries voor tv. Logisch dat de drie DEAD OR ALIVE-films, die allemaal uit die periode dateren, niet de zorgvuldige opbouw en, de groteske finale ten spijt, het artistieke evenwicht van AUDITION kennen. Miike’s werkwijze (die ook ter sprake komt in het overigens nogal summiere interview met de regisseur op de extra’s van DEAD OR ALIVE 1) is even intuïtief als flexibel: de vooraf uitgestippelde route is niet heilig, er is ruimte voor plotselinge invallen en inbreng van crewleden. De uitkomst is voor de regisseur vaak net zo verrassend als voor de toeschouwer; waarschijnlijk ligt hierin een deel van het geheim van de ongekende dynamiek van Miike’s films besloten. De voornaamste verbindende factor tussen de drie DEAD OR ALIVE-titels vormen de twee charismatische hoofdrolspelers, Riki Takeuchi en Sho Aikawa. In deel één, in essentie een yakuza-thriller, staan zij tegenover elkaar als de gedesillusioneerde gangster Ryu en de corrupte politieman Jojima. De videoclipachtige opening van DEAD OR ALIVE 1 is één van de meest uitzinnige filmintro’s aller tijden. In pakweg vijf minuten zijn we getuige van een schietpartij in een restaurant compleet met explosies van ingewanden en maaginhoud, een onthoofding tijdens anale seks in een openbaar toilet, een recordpoging cokesnuiven, een supersonische messenwerpact, etcetera etcetera. Na dit overdonderende begin mindert de film vaart, al houdt Miike het publiek voortdurend bij de les met in het oog springende scènes (een rondje Russische roulette, een verveeld hoertje dat na het pijpen het kwakje van haar pooier uitspuugt, Ryu’s vriendin die in haar eigen uitwerpselen verdronken wordt…). Tijdens Jojima’s verbeten jacht op Ryu wordt duidelijk dat de morele scheidslijnen tussen de twee flinterdun zijn. Ryu trekt zijn onschuldige broer mee op zijn pad naar de afgrond; Jojima neemt smeergeld aan om de oogoperatie van zijn dochter te betalen. Zonder al te veel details prijs te geven kan ik verklappen dat tegen het einde van de film de halve onderwereld van Tokio en omstreken is uitgeroeid. Alsmede diverse onschuldige geliefden. Tegen deze achtergrond treffen Ryu en Jojima elkaar voor een ontknoping van apocalyptische proporties. Het tweede deel uit de trilogie is een aanzienlijk ingetogener aangelegenheid. Takeuchi en Aikawa spelen hier jeugdvrienden wier paden elkaar kruisen wanneer ze het als huurmoordenaars op dezelfde gangsterbaas gemunt blijken te hebben. Uit angst voor wraakacties duiken ze samen onder op het slaperige eiland waar ze vandaan komen en hervinden daar de sereniteit van hun jongensjaren, zij het slechts tijdelijk. Hoewel wederom gesandwicht tussen een kop en een staart met de nodige actie en geweld (en een fraaie gastrol van cultregisseur Shinya Tsukamoto), is DEAD OR ALIVE 2: BIRDS grotendeels een subtiel psychologisch drama, sfeervol maar ook een tikkeltje saai. Hoe anders deel drie, waarin de actie zich verplaatst naar het Yokohama van het jaar 2346. De film is in verschillende opzichten een terugkeer naar deel één: Takeuchi en Aikawa staan opnieuw als tegenstanders tegenover elkaar. Takeuchi is de niets ontziende agent van dictator Woo (Richard Chen), die radicale geboortebeperking propageert en zwangere vrouwen laat opsluiten; Aikawa is een zwijgzame cyborg die door een samenloop van omstandigheden bij het verzet tegen Woo betrokken raakt. De onvermijdelijke showdown tussen de twee protagonisten is niet minder buitenissig dan die in het eerste deel. Met DEAD OR ALIVE 3: FINAL is Miike’s vervorming van de yakuza-thriller compleet: het werk van Takeshi Kitano verbleekt bij deze ultieme genre bender. Miike’s klus is geklaard; de cirkel is rond.
FILM **1/2 / GEEN EXTRA’S Copyright Matthijs Linnemann. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #59, p48.
