Sciencefiction heet het genre van de ideeën te zijn, op papier althans. Geldt dat ook voor sciencefictionfilms? Een paar maanden geleden merkte een Amerikaanse filmjournalist over Jean-Luc Godards heruitgegeven klassieker ALPHAVILLE (1965) op (in mijn vertaling): ‘zoals veel geweldige sciencefictionfilms is het meer een ervaring of een gevoel dan een coherente verzameling van filosofische of politieke ideeën.’
Bertrand Bonello is een Franse regisseur, net als Godard. Zijn meest recente werkstuk, LA BÊTE (dat in Nederland uitkomt als THE BEAST, Franse filmtitels verkopen niet), is een soort sciencefictionfilm, net als ALPHAVILLE. En het is inderdaad een, laten we zeggen, ervaring, want coherent is de film nauwelijks te noemen. Maar of THE BEAST geweldig is? Met alle goede wil van de wereld, het antwoord is nee.
Bonello maakt het soort sciencefiction dat zich tien minuten in de toekomst afspeelt, in een verhevigde versie van het heden. Dat is het terrein van de Britse auteur J.G. Ballard en de laatste Bonello-film die in Nederland te zien was, NOCTURAMA uit 2016, had de thematiek en energie van Ballards boeken. Groep tieners (denk aan Ballards Running Wild) pleegt terroristische acties – uit verveling (denk aan Ballards Millennium People). De climax van de film is gesitueerd in een warenhuis (denk aan Ballards Kingdom Come).
Bonello’s voorlaatste film heeft de Nederlandse bioscopen niet gehaald. COMA uit 2022 gaat over een pubermeisje dat de virtuele realiteit van sociale media verwart met de fysieke wereld – héél Ballardiaans. Die film duurde nog geen anderhalf uur. THE BEAST heeft bijna tweemaal zo lang nodig, want is in feite twee films in één. Heel verwarrend. Of eigenlijk: warrig. Alsof de film met zijn afwisselend Frans- en Engelstalige dialogen niet weet wie of wat hij is.
In THE BEAST gaat de verwisseling van mediarealiteit en zintuigelijke werkelijkheid nog een stapje verder. We zijn in het Parijs van 2044 waar kunstmatige intelligentie de samenleving bestiert en de ratio regeert, shades of ALPHAVILLE. Een jonge vrouw, Gabrielle (Léa Seydoux), laat zich emotioneel steriliseren en herbeleeft een romance met een jongere man, Louis (George MacKay); die verhaallijn is losjes gebaseerd op een verhaal van Henry James. De film schakelt tussen het steriele filmheden en het romantische verleden van begin twintigste eeuw.
En dan is er na een kleine anderhalf uur Franse praatfilm à la Éric Rohmer plots een uitstapje naar het Los Angeles van 2014; een kille, gestileerde, ontmenselijkte nachtmerrie à la Nicolas Winding Refns THE NEON DEMON (2016). De minnaar van toen is een doorgedraaide incel geworden, zijn vrouwenhaat evolueert tot moordlust. Quoi?
THE BEAST werpt een vracht aan filosofische en politieke vragen op. Bonello plaatst wetenschap (materie is alles, vrije wil bestaat niet) tegenover kunst (fantasie, dromen, verbeelding). Verrassing is de peper van het leven versus de dodelijke saaiheid van een geprogrammeerde wereld zonder risico’s.
Er zijn beeldecho’s van klassieke films: ALPHAVILLE, THE SHINING, THE BIRDS, SUNSET BLVD. Er zijn beeldmetaforen, mensen als poppen. Oké, die vatten we. Maar al die dieren, staan die voor de natuur, het wilde, het onvoorspelbare? En die overstroming, is dat de digitale bagger van Silicon Valley die ons dreigt te verzuipen? En het Los Angeles spiegelbeeld van de Parijse catastrofe, de aardbeving, moet die ons wakker schudden?
Tussendoor bezoeken we een disco, telkens dezelfde, in de jaren 1972, 1980 en 1963. Kleding, danspasjes en muziek variëren, personages en verhaal niet. De thematische draad wordt verklankt het lied You Belong To Me, origineel van Jo Stafford maar hier in de versie van Patsy Cline. Er zijn weinig nummers zo vaak in film gebruikt als deze evergreen. En jawel, daar horen we na twee-en-een-half uur Roy Orbison met – Evergreen!
THE BEAST wil veel moderne excessen aan de kaak stellen – van plastische chirurgie tot genderpolitiek – maar raakt verstrikt in zichzelf. De plot is onduidelijk, de relatie tussen de verhaallijnen is onduidelijk, het punt van de film is onduidelijk. Het is een knoop die al snel een uur te lang duurt, ook de regisseur kan hem niet meer ontwarren.
Laten we het hier op houden: de werkelijkheid is gehackt en liefde is het beest.
