Met de gezwollen heroïek van 300 zal striplegende Frank Miller geen nieuwe vrienden maken. De liefhebbers van zijn werk kunnen daarentegen tevreden zijn: niet eerder bleef een verfilming zo dicht bij het getekende origineel.
Op het moment van dit schrijven was 300 alleen nog in persvoorstellingen, sneaks en festivals te zien, en toch heeft de film op IMDB 4824 stemmen vergaard, samen goed voor een gemiddelde waardering van 8.6 op een schaal van 10. Dat is extreem hoog. 300 is dan ook een film die in sommige kringen al op donderend applaus zal worden onthaald, voordat er nog maar een meter film door de projector is gegaan. Dat is de tol die tekenaar Frank Miller moet betalen voor zijn sterrendom. Alles wat hij schrijft is het evangelie, alles wat hij tekent is goud. De man is, na een kwart eeuw vooraan te hebben gestaan bij de vernieuwingen van het (Amerikaanse) stripverhaal, belangrijker geworden dan zijn werk.
Mocht het voorgaande de inleiding lijken tot een zure recensie, dan is dat niet de bedoeling. Net als de graphic novel die er aan voorafging heeft de door Zack Snyder (DAWN OF THE DEAD) geregisseerde film zijn sterke punten, niet in de laatste plaats omdat de visualisering, zeker in de met gepaste bombast uitgespeelde battle scenes, een bijna een-op-een-relatie onderhoudt tot het schitterende grafische werk van Miller.
Waar gaat het ook alweer over? In 480 voor Christus mobiliseert koning Leonidas (Gerard Butler) van de Griekse stadsstaat Sparta driehonderd van zijn beste soldaten om een overmacht aan Perzen tegen te houden bij een nauwe pas tussen de bergen bij Thermopylae. Oprukkend naar de plaats van handeling sluiten zich nog zo’n 4000 man aan bij het legertje, dat stand moet zien te houden tegen een geschatte 300.000 Perzen en hun soms monsterlijke hulptroepen onder leiding van de zichzelf als een halfgod presenterende – en meer dan twee meter lange – koning Xerxes (Rodrigo Santoro). Dankzij de slimme strategie van Leonidas brengen de Spartanen en hun bondgenoten de Perzen onverwacht zware verliezen toe, maar Leonidas realiseert zich maar al te goed dat de nederlaag een kwestie van tijd is. Die komt dan ook (en daarmee verklap ik niets), maar moreel is de overwinning aan Leonidas en de zijnen.
Hoewel Miller niet voor het scenario tekende, is zijn invloed op de film bijna even groot als bij het door hem geschreven én (in samenwerking met Robert Rodriguez) geregisseerde SIN CITY. Voor Snyder was het werk van Miller een kant-en-klaar storyboard. Wanneer de Spartanen in een scène een groepje Perzen de afgrond in drijven, laat Snyder de gebeurtenis in silhouet zien, een sterk grafisch effect dat rechtstreeks uit de grapic novel werd gekopieerd. Misschien is 300 als huwelijk van strip en film zelfs nog wel beter geslaagd, juist omdat Millers artwork minder nadrukkelijk dan in SIN CITY als een fremdkörper uit een andere discipline aanwezig is. Stilistisch sluit de film daardoor dichter aan bij voorgangers als GLADIATOR en THE LORD OF THE RINGS dan SIN CITY dat deed bij de film noir uit de jaren veertig en vijftig.
De hoge graad van stilering zorgt er ook voor dat zelfs de bruutste man-tegen-man-gevechten een lust voor het oog blijven. Het is een samensmelting van agressie en gratie die in een andere context bedenkelijke trekjes zou kunnen hebben, denk aan de lichaamscultus van Hitlers Derde Rijk, maar hier in dienst staat van een uitgesproken progressief idee: de strijd tussen rede (Sparta) en bijgeloof (Perzië).
Valt er bij alle hulde voor de schitterende, van de realiteit losgezongen vorm ook nog iets te zeuren over? Jawel. Zodra dialogen langer duren dan twee zinnen wordt Millers plechtige, humorloze toon bespottelijk. Dat is met name dodelijk voor het opwaarderen van de rol van koningin Gorgo, Leonidas’ echtgenote (Lena Headey). In de graphic novel verdwijnt ze min of meer uit het verhaal, zodra Leonidas en zijn soldaten Sparta verlaten. Om haar personage meer diepgang te geven, krijgt ze in de film een aparte scène waarin ze zich in het mannendomein van de senaat waagt om te pleiten voor extra hulp aan Leonidas. Qua taalgebruik en theatrale enscenering zitten we dan plotseling midden in een Romeinenfilm uit de jaren vijftig, en dan niet de beste van zijn soort.
Het zal de trouwe fan base van Miller een zorg zijn. Zodra diens machismo losbreekt uit de ketenen van stoffige dialogen, biedt 300 alles wat een jongenshart sneller doet kloppen: een vulkanische geweldseruptie, geïnspireerd door THE TEN COMMANDMENTS, THE LORD OF THE RINGS, GLADIATOR, heavy metal-albumcovers in de stijl van Frank Frazetta en, eh, een vleugje Leni Riefenstahl.
Di: Warner (BE: 21 maart / NL: 22 maart)
Copyright Phil van Tongeren. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 21 maart 2007.
