In de wereldcinema is eigenlijk geen vergelijkend materiaal te vinden bij Jaromil Jires’ sprookje VALERIE A TYDEN DIVU, op dvd uitgebracht als VALERIE AND HER WEEK OF WONDERS.
Jires en vaste co-scenariste Ester Krumbachová baseerden hun fantasie over het ontluikende pubermeisje Valerie (Jaroslava Schallerová) op literair werk van de Tsjechoslowaakse surrealist Vitezslaw Nezval. Het rond 1900 op het platteland spelende sprookje verenigt elementen uit de Balkan-folklore, fantastische cinema, het surrealisme en de symbolistische schilderkunst. Van een traditioneel verhaal met op gezette tijden een handvat voor de logica, is geen sprake: alles is droom, en de droom is alles.
Jires (1935-2001) voert ons mee in de belevingswereld van Valerie, die bij haar ongelukkige, steevast in rouwzwart geklede grootmoeder woont en langzaam de ogen opent voor wat de volwassenen om haar heen allemaal verzwijgen en in hun schild voeren. Maar wat is echt, wat fantasie? Reizende muzikanten en mimespelers met een geheimzinnige blik in de ogen, menswezels en vampiers, mannen die zich zingend zelfkastijden, giechelende wasvrouwen die zich gewillig overgeven aan bezwete landarbeiders, priesters met een grote eetlust en een losse moraal in kuisheidsaangelegenheden, dorpsjongens die willen zoenen – in een reeks van toevallige ontmoetingen ontwaakt Valerie uit de slaap der onschuld. Haar rite de passage is vormgegeven als een reeks van barokke beeldcomposities die bijna associatief in elkaar overgaan; met als leitmotiv een lyrisch door een koor gezongen volksliedje volgde de maker louter en alleen het onvoorspelbare kronkelpad der verbeelding. Spookachtigheid, poëzie, betovering, angst, uitbundigheid, verlangen, ernst – via zijn frêle protagoniste dompelt Jires ons onder in een wisselbad van gemoedstoestanden en sferen, zonder dat daarvoor een uitleg en veel woorden nodig zijn.
Spijtig aan deze dvd-release, van dezelfde master getrokken als destijds de vhs-tape en voorzien van bijna dezelfde fotofröbelhoes in de bekende ‘gothic’ vampierenkitsch-stijl die alle Redemption-uitgaven ontsiert, is dat er geen filmrestauratie heeft plaatsgevonden. Kabels en spetters, krassen en lassen ontbreken niet in de 73 minuten die de film duurt, en uiteraard heeft ook deze editie de ingebrande Engelse ondertitels van de vrij zeldzame filmkopie.
Twee jaar na de Praagse Lente was de Tsjechoslowaakse cultuurpolitie niet zo blij met de anti-klerikale, anti-autoritaire en niet te vergeten libertijnse teneur in Jires’ film. Na een beperkt roulement in voornamelijk cineclubs verdween VALERIE in de filmhistorische vergeetput. Onder de povere extra’s vinden we de filmografie van de regisseur, twee trailers voor andere Redemption-dvd’s plus de videoclip bij het nummer ‘Spells’ van de metalband Cadaveria (waarvan het agressieve geluid, de technische stijl en rauwe zangeres enigszins aan de melodieuze death metal van het Zweeds-Duitse Arch Enemy doen denken, maar dit terzijde). Dit Italiaanse leer-en-latex-gezelschap zit op het door de Redemption-bazen in ‘t leven geroepen Triple Silence-muzieklabel; vandaar. Uiteindelijk doet echter in dit geval noch de kwaliteit van de print, noch het bonusmateriaal terzake: voor wie buitenissig, Europees en fantastisch voorkeursadjectieven zijn, is VALERIE AND HER WEEK OF WONDERS een droomfilm.
Extra’s: **
Copyright Oliver Kerkdijk. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #65, winter 2004/2005
