Je zult er natuurbeschermers nooit over horen, maar de weerwolf was eind jaren zeventig bijna uitgestorven. Gewichtheffer, acteur en filmmaker Paul Naschy behoedde de soort zo’n beetje eigenhandig voor de ondergang. Zijn alter ego Waldemar Daninsky was echter een schoothond vergeleken met de monsters die Joe Dante in 1981 op ons losliet.
Lon Chaney Jr.’s vertolking van THE WOLF MAN (George Waggner, 1941) was tot dan toe de meest iconische, maar de blauwdruk voor de filmweerwolf lag er al sinds de verloren gegane korte film THE WEREWOLF (Henry MacRae, 1913): een hondsdol individu met natte neus, extreme gezichtsbeharing en onderbijtend wolvengebit. THE HOWLING brak met die traditie en herintroduceerde de weerwolf als grotesk monster. Meer beest dan mens, met akelige wolvenogen, pezige ledematen, tengere klauwen en een lange snuit. Eeuwenoude prenten laten zien dat die interpretatie meer in de buurt komt van het vroegere bijgeloof.
OP RETRAITE
Ook de teergevoelige Dee Wallace (THE HILLS HAVE EYES, E.T.: THE EXTRATERRESTRIAL, CUJO, CRITTERS) had oprecht schrik, elke keer dat ze op de set oog in oog stond met de gedrochten van effectenmaker Rob Bottin. Met haar onschuldige, blauwe kijkers was ze de ideale kandidate voor de rol van anchor woman Karen White.
Zo blijkt ook in de openingsscène van THE HOWLING, waarin de nieuwslezeres op het punt staat de veronderstelde seriemoordenaar Eddie Quist (Rober Picardo) te ontmaskeren. Met niet-gespeelde weerzin slentert ze langs de schappen vol vieze blaadjes naar de lustcabines achter in een smoezelige seksshop. In een van die hokjes dwingt de aan het oog onttrokken Eddie haar te kijken naar een gewelddadige pornoscène – die regisseur Joe Dante (PIRANHA, GREMLINS) zelf met enige gêne had gedraaid in zijn vrije uurtjes.
Gelukkig voor Wallace was THE HOWLING maar losjes gebaseerd op de gelijknamige roman van Gary Brandner. Anders dan in zijn boek komt het niet tot een verkrachting en maken twee toegesnelde agenten nogal roekeloos een einde aan Karens beproeving. Althans, voor even. Dante voert het trucje van het verloren geheugen op. Televisiepsychiater George Waggner (Patrick Macnee) weet wel raad met die aandoening. Karen mag met echtgenoot Bill (Christopher Stone) op retraite in zijn commune The Colony. Wat de dokter verzuimt te melden, is dat excentrieke medepatiënten en nachtelijk wolvengehuil onderdeel zijn van het behandelplan.
GEINIGE REFERENTIES
Eigenlijk herinnert weinig in THE HOWLING nog aan Brandners roman. Dante was bepaald geen fan van het boek. Ook de bewerking van scenarist Terence H. Winkless kon wat hem betreft de prullenbak in. Toen de studio Dante’s voorganger Jack Conrad op een zijspoor zette, liet hij het scenario meteen herschrijven. John Sayles had Dante eerder goede diensten bewezen bij PIRANHA en in zijn typemachine transformeerde THE HOWLING van horrorthriller in horrorsatire. Zo nam hij met The Colony de new-agebeweging op de korrel. De spirituele overtuiging dat de mens zich opnieuw moet verbinden met de natuur wordt wel heel letterlijk gepraktiseerd in dit zomerkamp voor weerwolven.
Sayles liet bovendien voldoende ruimte voor Dante’s geinige referenties aan het (weer)wolventhema. Niet te missen is dat Karens beste vriendin Terri (Belinda Balaski) en haar vriend Chris (Dennis Dugan) naar THE WOLF MAN kijken. Minder opvallend is dat Bill in bed You Can’t Go Home Again van Thomas Wolfe leest. Of dat Sam Newfield (Slim Pickins) chili con carne eet van het merk Wolf Brand Chili. En dan zijn er ook nog de inside jokes. Dante’s voormalige werkgever Roger Corman heeft een kleine rol en checkt – geheel conform zijn reputatie – of er nog een kwartje in de munttelefoon zit. Subtieler nog is het shot met Forrest J. Ackerman, de oprichter van het horrortijdschrift Famous Monsters of Filmland, die heel nonchalant sluikreclame maakt voor zijn eigen magazine. Uncle Forry, zoals zijn fans hem noemden, had je zonder problemen kunnen uitleggen wat de overeenkomst is tussen de personages George Waggner, R. William Neill, Terry Fisher, Fred Francis, Erle Kenton, Sam Newfield, Charlie Barton, Jerry Warren, Lew Landers en Jack Molina.
FEEST DER HERKENNING
Dante is op dit moment de drijvende kracht achter de THE MAN WITH KALEIDOSCOPE EYES, een biopic-in-productie over Roger Corman. De regisseur blijft een verstokte cinefiel die soms een beetje doordraaft in zijn eerbetoon aan oude helden. Zo heeft THE HOWLING een eigen veteranenclubje met onder meer John Carradine (THE BLACK CAT, THE HOUND OF THE BASKERVILLES), Slim Pickens (DR. STRANGELOVE, BLAZING SADDLES) en Dick Miller (A BUCKET OF BLOOD, THE LITTLE SHOP OF HORRORS, PIRANHA) die een strippenkaart heeft bij zijn opdrachtgever.
Het feest der herkenning heeft ook een keerzijde, want het is nogal dringen voor de lens. Wat minder gezichten en wat meer karakterontwikkeling hadden de film goed gedaan. Bart Oosterhoorn velde in Schokkend Nieuws #20 (augustus/september 1995) al een streng oordeel in zijn bespreking van de laserdisc: ‘Regisseur Joe Dante grijpt niet hoog. Zijn hoogste ambitie lijkt vervuld met filmmaken an sich. En al straalt zijn liefde voor het métier altijd van het doek, een belangrijke visie of commerciële dadendrang zijn hem vreemd.’
Dat zou je niet zeggen als je de regisseur blakend van zelfvertrouwen hoort spreken in Making a Monster Movie: Inside The Howling, één van vele extra’s op Shout Factory’s nieuwe blu-ray. Een nog jonge Dante leunt daarin zelfvoldaan achterover en houdt een pleidooi voor goed acteerwerk en karakterontwikkeling in het horrorgenre. Zijn lakmoesproef voor een goede monsterfilm: ‘How good is it when the monster is not on screen?’ Welnu, in dat geval waren we met één pagina recensie misschien klaar geweest.
SPECTAKELSTUK
THE HOWLING dankt zijn reputatie goeddeels aan het baanbrekende werk van Rob Bottin. Hij was amper een volwassen kerel toen hij met zijn monstereffecten vernieuwing bracht in het weerwolfgenre. Het duwtje in de rug kreeg hij van mentor Rick Baker, die na wat voorbereidend werk het project had verlaten voor AN AMERICAN WEREWOLF IN LONDON (John Landis, 1981). Dante en producent Mike Finnel lieten de 21-jarige Bottin zijn gang gaan. ‘Eddie turns into a werewolf’ was hun enige instructie voor het spektakelstuk van de film, de weerwolftransformatie van Eddie Quist (Robert Picardo).
In de featurette vertelt Bottin wat hij deed. Filmmakers gebruikten voor die tijd een zogeheten lap dissolve. Bij dat effect bleef de acteur stokstijf op een stoel zitten en werd zijn tronie in stapjes beplakt met gezichtsbeharing. Dit proces werd beeld voor beeld vastgelegd. Door de opnames in elkaar te laten vervloeien ontstond de klassieke weerwolftransformatie. Een nogal statisch effect, vond Bottin. Zelf zag hij potentie in de combinatie van opblaasbare make-up en een geautomatiseerde weerwolfkop.
Door zijn experimenteerdrift zat Picardo zó lang in de make-up, dat de crew al was vertrokken toen hij eindelijk klaar was voor zijn transformatiescène. Picardo, gewend om op de bühne te staan voor Broadway-publiek, had een korte existentiële crisis toen hij een nachtje moest uitzingen onder een tweede huid van latex en condooms. Crewleden adviseerden hem om volgende keer het script te lezen. De kapotjes zouden dienstdoen als luchtzakjes, om het bovenliggende afgietsel van Picardo’s eigen gezicht akelig te laten opzwellen. Voor het ‘groeien’ van haren, oren en de wolvenbek mocht de acteur uit de schmink en gebruikte Bottin complexe animatronics. Het geheel leverde een verbluffende mutatie op. Onsmakelijke geluidseffecten en Pino Donaggio’s aanzwellende orkestratie vervolmaakten de bijna drie minuten durende lijdensweg van mens naar weerwolf. Karen White had in die tijd al halverwege het bos kunnen zijn, maar ook zij kon haar ogen niet afwenden van het afgrijselijke spektakel.
LEADER OF THE PACK
Het vertrouwen in Bottins kwaliteiten was blijkbaar niet vanzelfsprekend, want Dante had vooraf bij David W. Allen (THE STUFF, ROBOT JOX) diverse stop-motioneffecten besteld. De beeldje voor beeldje gefotografeerde wolfmannen pasten door hun afwijkende motoriek en belichting echter niet bij Bottins effecten. Van zijn monnikenwerk zag Allen in de film welgeteld één seconde terug. In het aandoenlijke interview kan de inmiddels overleden stop-motionexpert zijn verbittering amper verbergen.
Na zijn release was THE HOWLING voor een paar volle manen leader of the pack. Ruim een half jaar om precies te zijn. Totdat John Landis zijn collega aftroefde. AN AMERICAN WEREWOLF IN LONDON kostte het tienvoudige en bood voor dat bedrag een betere film met meer spanning, toegankelijke humor en de Oscar-winnende effecten van Rick Baker. Google ‘the howling vs. american werewolf’ en je belandt in de oeverloze discussies van fans die het met die laatste stelling hartgrondig oneens zijn. Deze collector’s edition zal dat pleit niet beslechten, maar maakt het dankzij de prima HD-transfer en de vele extra’s een stuk makkelijker om te sympathiseren met de underdog.
Extra’s: ****
Copyright Rob van der Velden. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #104, oktober/november 2013.
