DRACULA (Tod Browning, 1931), FRANKENSTEIN (James Whale, 1931), DR. JEKYLL AND MR. HYDE (Rouben Mamoulian, 1931), THE INVISIBLE MAN (James Whale, 1933), THE MUMMY (Karl Freund, 1932): het begin van de jaren dertig, zo tussen de krach en het begin van de production code, was een bloeitijd voor horrorfilms. Vaak waren ze gebaseerd op bekende 19de-eeuwse boeken, stonden de gevaren van de moderne wetenschap centraal (of was er in ieder geval een gestoorde wetenschapper) en hadden Boris Karloff en/of Bela Lugosi een rol.
ISLAND OF THE LOST SOULS (1932) past ook prima in dit rijtje: de film is gebaseerd op The Island of Dr. Moreau van H.G. Wells, titelpersonage Dr. Moreau is een sadistische wetenschapper die van allerhande beesten mensen probeert te maken en Bela Lugosi speelt een kleine maar cruciale rol. Toch komt deze film veel minder vaak voorbij – raar, want het is een fascinerend voorbeeld van de angsten van die tijd. De film werd destijds zo scabreus gevonden, dat veel landen (waaronder Nederland) hem verboden, of er flinke stukken uitsneden.
Het verhaal: Edward Parker (Richard Arlen) strandt op het eiland uit de titel, waar allerlei vreemde wezens rondlopen. De enige die hij wel ziet zitten is Lota, al heeft hij duidelijk de poster van de film nooit gezien, waarop zij trots wordt aangekondigd als ’the panther woman!’ Precies Moreau’s plan: hij is benieuwd of zijn wezens met mensen kunnen paren, en het komt hem dus goed uit dat Parker de zelfbeheersing heeft van een gemiddelde draaideur. Hij heeft alleen geen rekening gehouden met het koppige beestenvlees, en ook niet met Ruth, Parkers gedecideerde verloofde.
Moreau is zonder twijfel de hoofdattractie van de film en hij wordt heerlijk gespeeld door Charles Laughton. Laughton wilde nogal eens over-the-top acteren (zie bijvoorbeeld zijn Captain Bligh in mutiny on the bounty), maar hier weet hij heel veel voor elkaar te krijgen met zijn overduidelijk boosaardige gezichtsbeharing en zijn minzame glimlachje. Het is geen wonder dat de film destijds voor ophef zorgde en blasfemisch werd genoemd: Moreau speelt niet alleen voor God door in te grijpen in de evolutie, maar hij is ook als een God voor zijn proefkonijnen (en -apen en -honden en -panter). Hij heeft zelfs zijn eigen Geboden, die door de ‘sayer of the law’ (Bela Lugosi) braaf worden opgelepeld.
Het is ook aan Laughton te danken dat de campy elementen goed werken. Zinnen als ‘They are restless tonight’ (over zijn wezens) en ‘Have you forgotten the house of pain?’ hadden domweg belachelijk kunnen zijn, maar dankzij Laughton dragen ze bij aan de sinistere sfeer. ‘Are we not men?’, vragen de beest-mensen, en ondanks de ouderwetse make-up heeft de vraag lading. Zij zorgen misschien voor de horrorelementen, maar Moreau is uiteraard het echte monster.
Criterion heeft zoals altijd een prachtig pakketje afgeleverd: de film is nog steeds zichtbaar oud, maar mooi gerestaureerd, en er is een overdaad aan extra’s. Zo is er een ontspannen gesprek over de make-up tussen John Landis, make-up ster Rick Baker en horrorliefhebber Bob Burns, een introductie door filmhistoricus David J. Skal, en zelfs een interview met twee leden van de band Devo (staat voor: de-evolution), die duidelijk veel inspiratie aan de film hebben ontleend. De commentaartrack van Gregory Mank is ook zeer de moeite waard, vol affectie voor de film en vol feitjes: H.G. Wells vond de film maar niks; er was een Idol-achtige competitie voor de rol van de panther woman; Oscar Wilde was een inspiratie voor Moreau…
ISLAND OF THE LOST SOULS is gedateerd genoeg om niet meer eng te zijn. Toch is het nog steeds verbluffend hoe ver de film durft te gaan – en niet alleen ‘voor die tijd’. Moreau is door en door sadistisch en vindt elk menselijk of dierlijk leed acceptabel om zijn doel te bereiken. Als er verkrachting aan te pas moet komen om zijn theorieën te testen, tsja. Het zal niemand verbazen dat hem een passend gruwelijk einde wacht, maar je zult hem en zijn creaties niet snel vergeten.
Copyright Hedwig van Driel. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #94, februari 2012.
