NETFLIX| De band tussen mens en robot krijgt een heel bijzondere lading in I AM MOTHER. Een machine neemt in de film de rol over van een ouder en voedt een meisje op. Maar de drijfveren achter die schijnbaar onbaatzuchtige daad blijven gehuld in nevelen.
Afgaande op de kwaliteit van bepaalde Netflixproducties lijkt de streamingdienst een schijt-naar-de-muur-gooien-strategie te hanteren. Het idee is dat er altijd wel wat blijft kleven ook al gaat het merendeel roemloos ten onder. En zoals wij in onze filmmarketing-special al onthulden is het vandaag de dag niet vreemd om een middelmatig product wat extra cachet te geven via misleidende social media campagnes.
Met die kennis in het achterhoofd waren mijn verwachtingen voor I AM MOTHER laaggespannen. ‘Laat het alsjeblieft geen TAU of VELVET BUZZSAW zijn!’ dacht ik bij mezelf toen ik door de Netflixinterface navigeerde om deze titel uit de groeiende digitale aanbiedingenbak te vissen. Gelukkig valt deze kleine sciencefictionfilm met grote ideeën verre van tegen. Het illustreert ook dat Netflix een belangrijke taak kan vervullen om nieuw talent te stimuleren, mits ze regisseurs en schrijvers aantrekken die genoeg ambitie hebben en zich kunnen schikken aan lage of middelgrote budgetten.
I AM MOTHER dompelt je gelijk onder in een doemscenario dat helaas steeds reëler begint te worden. Een extinction event heeft net plaatsgevonden en we zitten in een futuristische bunker. Wat teksten geven aan dat er nog geen mensen leven in dit onderkomen dat bedoeld is om de inwoners te beschermen tegen de gevaren van de buitenwereld. Wat die gevaren precies zijn blijft onduidelijk. Een kloeke robot kiest vervolgens een ingevroren embryo uit een grote opslag en plaatst die in een glazen bol. 24 uur later is er een kindje geboren. De eerste mens is een feit.
Debuterend regisseur Grant Sputore filmt hoe deze baby in de metalen armen van de robot wordt verzorgd. Om een of andere reden vond ik dat een ontroerend beeld, maar waarom? Wrijft het in dat wij niet meer zonder technologie kunnen in een tijd van onvermijdelijke catastrofes? Of laat het zien dat machines het punt hebben bereikt dat zij de waarde en schoonheid inzien van een pasgeboren kind? Als de zuigeling gaat huilen selecteert de robot steeds weer een ander slaapliedje uit totdat ze een teder deuntje vindt waarop het kind gemoedelijk naar dromenland kan soezen. Dit liedje vormt weer de basis voor een montage die door de tijd vliegt en laat zien hoe het meisje en de robot een onlosmakelijke band opbouwen.
Sputore heeft gelukkig niet gekozen voor een al te antropomorfe robot. Het ontwerp doet sterk denken aan de machines die het bestaande bedrijf Boston Dynamics maakt en waar ze geregeld filmpjes van posten op social media. Mother is een stevige androïde met armen en benen die zich soepel kan voortbewegen, maar qua design geen concessies doet om er al te menselijk uit te zien. De film pakt het spoor weer op als het meisje de puberteit bereikt. De robot is in alles haar moeder en de stem van Rose Byrne geeft haar net de juiste toon mee die valt tussen bezorgde ouder en afstandelijk apparaat. Clara Rugaard imponeert als Daughter die constant getest wordt door Mother en een eenzaam leven leidt in de bunker waar ze wacht op de volgende stap in een groots plan om de mensheid te redden.
Waar I AM MOTHER een lofzang zou kunnen zijn op hoe technologie de mens kan helpen, wordt in de tweede helft van de film alles complexer. Het thema van een geïsoleerde hoofdpersoon en de mysterieuze buitenwereld is vergelijkbaar met films zoals 10 CLOVERFIELD LANE en EX MACHINA. I AM MOTHER lijkt vooral op een omgekeerde versie van die laatste. Het gaat niet om een robot die zelfbewust wordt maar juist om een mens die zijn denkbeelden ter discussie moet stellen en onafhankelijk moet zijn. Die kritische houding wordt schijnbaar wel door Mother gestimuleerd. Ze laat Daughter nadenken over morele problemen zoals een variant van het trolleyprobleem. Is het daarbij moreel juist om het leven van een persoon op te offeren om meerdere levens te redden? En wat is dan het grotere goed of het algemeen belang dat daarmee in stand wordt gehouden?
Dit soort hypothetische vragen worden reële dilemma’s als Daughter opeens een ander mens ontdekt die het complex wil betreden. Deze vrouw gespeeld door Hillary Swank haalt alle zekerheden van Daughters leven onderuit. Zij is bang van Mother en zegt dat soortgelijke machines buiten op mensen jagen. Mother waarschuwt op haar beurt Daughter weer voor de mogelijke leugens van deze onbetrouwbare buitenstaander. Maar wie spreekt nu de waarheid?
I AM MOTHER komt geleidelijk dicht in de buurt van het Skynet-scenario van de TERMINATOR-reeks inclusief vervaarlijke vliegende hunter killers en verontrustende verhalen over een postapocalyptische wereld waarin mensen in mijnen leven. Volgens de geheimzinnige vrouw is er sprake van verzet tegen de machines die de mensheid hebben onderworpen. Toch blijkt de situatie complexer te zijn en weet Sputore het verhaal af te wenden van een te eenvoudig onderscheid tussen goed en slecht. Daarnaast zijn er veel elementen die je al vanaf het begin kunnen triggeren om na te denken over wat er nu precies aan de hand is. In dat opzicht ervaart de kijker dezelfde nare verrassingen en bittere waarheden die Daughter op haar reis naar volwassenheid tegenkomt.
Voor een middelgrote productie heeft I AM MOTHER genoeg ambitie om verder te gaan waar veel films blijven steken in een simpele strijd tussen de mensheid en mechanische onderdrukkers. En ergens vermoed je dat Sputore weet dat dat uitgangspunt eigenlijk niet meer past in deze tijd waarin de mens zijn eigen ergste vijand is. De film is eerlijk over onze overbodigheid in een posthumane toekomst waar kunstmatige intelligentie alles bepaalt. Hij stelt ook de ongemakkelijke vraag of wij als mensheid juist in toom moeten worden gehouden door inteligentere entiteiten die een veel beter inzicht hebben in wat goed of slecht is. Ondanks de vrijheid die mensen hebben om te handelen, maken ze vaak verkeerde keuzes met drastische gevolgen voor anderen en de wereld. Misschien is het daarom niet vreemd dat een zelfbewuste AI ooit besluit om in te grijpen en de mens te redden van zijn eigen vernietigende menselijkheid.
