In de X-Menstrips is de Phoenix/Dark Phoenix-sage een van de meer essentiële en geliefde verhaallijnen. THE LAST STAND (Brett Ratner, 2006) reduceerde de wederopstanding van opper-telepaat Jean Grey oneerbiedig tot subplot in een al overvolle film. De tijdlijnbreuk in DAYS OF FUTURE PAST (Brian Singer, 2014) creëerde echter de mogelijkheid tot een herkansing.
Met de totale dominantie van het MCU en de wanhopige pogingen van andere filmstudio’s de Disney/Marvel hegemonie te evenaren met hun eigen cinematic universes, zou je bijna vergeten dat ze bij 20th Century Fox al sinds Brian Singers X-MEN uit 2000 gestaag doortimmeren aan hun eigen X-Menwereldje. Met elf films, inclusief opzichzelfstaande episodes voor Wolverine en Deadpool, vormt het XCU ondertussen een decennia-overspannende epiek van Homeriaanse proporties. Maar aan elke epiek komt een eind. Nu Fox recentelijk is overgekocht door Disney, vormt DARK PHOENIX van Simon Kinberg het beoogde sluitstuk van de huidige serie, met het voor volgende jaar geplande NEW MUTANTS als epiloog.
In FIRST CLASS (Matthew Vaughn, 2011) opende Dr. Charles Xavier (James McAvoy) voor het eerst zijn landhuis als vrijplaats voor mutanten. Twee films verder introduceerde APOCALYPSE (Brian Singer, 2016) de nieuwe lichting studenten van Xaviers School Of Gifted Youngsters, waaronder sleutelfiguren als Cyclops (Tye Sheridan), Storm (Alexandra Shipp) en een jonge Jean Grey (Sophie Turner). Grey is dan al een uiterst sterke telepaat met telekinetische vermogens, die, gehavend door de nodige jeugdtrauma’s, niet altijd kan instaan voor haar krachten. Onder Xaviers begeleiding is ze aan het begin van DARK PHOENIX echter uitgegroeid tot een volwaardig en functioneel lid van de X-Men.
Het is begin jaren negentig. Net buiten de dampkring is een Space Shuttle in aanvaring gekomen met een mysterieuze energiewolk, en de X-Men worden opgeroepen om de bemanning te redden. In een setpiece-scène die zich kan meten met de beste uit de serie klaren zij de klus, maar niet zonder dat Grey blootgesteld wordt aan de wolk en al zijn energie absorbeert. Eenmaal terug op aarde voelt ze zich al snel als herboren, maar het moge duidelijk zijn dat ze verre van de oude is. Wat deze wolk precies met haar doet, laten we even in het midden, maar de film heet natuurlijk niet voor niks DARK PHOENIX.
Brian Singer heeft als geen ander zijn stempel gedrukt op de toon en stijl van de X-Men franchise, en wist de essentie en thema’s van het bronmateriaal te verweven tot gelikte maar gelaagde blockbusters. Drie van zijn vier films behoren makkelijk tot de beste uit de serie en hij zou de uitgelezen keuze zijn voor dit laatste hoofdstuk. Maar of hij zich vroeger nou wel of niet aan te jonge knapen vergrepen heeft; feit is dat hij in Hollywood op dit moment persona non grata is. Er was dus een andere regisseur nodig.
Simon Kinberg is als schrijver en producer al sinds THE LAST STAND bij de serie betrokken en had blijkbaar ook regie-ambities. Gezien zijn staat van dienst is het begrijpelijk dat Fox hem een kans geeft, en hij brengt het er grotendeels goed vanaf. Hij houdt het tempo hoog en de schaal klein, een welkome afwisseling na de trage bombast van het gemankeerde APOCALYPSE. De goed gedoseerde actiescènes kennen door een onveranderde line-up weinig verrassingen, maar het blijft nou eenmaal een genot voor het fanboy-oog om de X-mannen en -vrouwen met ieder hun unieke krachten als team in actie te zien. Al dit goed geoliede stripheldengeweld staat echter nergens in de weg van waar het hier eigenlijk om gaat: de klassieke wordingsfabel van Jean Grey.
Hoewel haar rol in APOCALYPSE nog niet helemaal uit de verf kwam, en overexposure door de immense populariteit van GAME OF THRONES op de loer lag, blijkt Sophie Turner een goede keus. Haar rol toont opvallend veel gelijkenis met die van Sansa Stark, maar dat is eerder een plus- dan minpunt. Ook hier transformeert een onzekere tiener, die niet helemaal weet hoe ze los van andermans verwachtingen moet leven, in een sterke jonge vrouw, die niet bang is om eigen macht en kracht voor zichzelf in te zetten en haar leven sturing te geven (zonder de gedwongen huwelijken en sneeuwzombies).
Het is dan ook jammer dat deze zwanenzang nergens de hoogtes bereikt van X2 (Brian Singer, 2003) en DAYS OF FUTURE PAST, of echt een eigen koers durft te varen als James Mangolds LOGAN twee jaar geleden. Kinberg is een vakkundige ambachtsman, maar Singers flair of de gewiekstheid van Matthew Vaugh worden node gemist. Natuurlijk had het oorspronkelijke verhaal zijn eigen trilogie verdiend, maar dat zat er nou eenmaal niet in. Inachtnemend dat het hier gaat om een bewerking en niet een letterlijke adaptatie, is DARK PHOENIX al met al een waardige herkansing die het bronmateriaal eer aan doet.
Distributie: 20th Century Fox (Release BE: 5 juni, NL: 6 juni 2019). Copyright Daan Snouck Hurgronje. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 6 juni 2019.
