‘Enter the mind of a killer’, nodigt het affiche van THE CELL uit. Het klinkt verleidelijk. De hersenpan van een seriemoordenaar heb ik vaker van binnen gezien, zowel in talloze boeken over het onderwerp als in speelfilms, en het blijft me fascineren.
Want alle intrigerende theorieën en psychologische duidingen ten spijt, laat de geest van een seriemoordenaar zich nooit helemaal doorgronden. Er blijft altijd een onverklaarbare kern over; een in zijn onpeilbaarheid welhaast poëtische kwaadaardigheid. Als personificatie daarvan mag het roman- en filmpersonage Hannibal Lecter gelden. In THE SILENCE OF THE LAMBS ontbreekt elke psychologische grond voor Lecter’s wreedheid (hoewel schrijver Thomas Harris alsnog met een verklaring komt in het boek ‘Hannibal’). Bovendien tilde Harris zijn verhaal naar een hoger niveau door Clarice Starling’s pogingen tot analyse van een schaduwkant te voorzien. Uiteindelijk zat Lecter in haar hoofd, in plaats van omgekeerd.
THE CELL biedt een uitgeklede variant van THE SILENCE OF THE LAMBS’ centrale premisse. Want ook hier betreden een jonge vrouw en een seriemoordenaar elkaars geest, met het leven van een laatste slachtoffer als inzet. En de tijd dringt. Maar de psychologische complexiteit en diepgang van Jonathan Demme’s film heeft plaatsgemaakt voor pompeuze symboliek. De eerder genoemde verkoopslogan dient namelijk letterlijk te worden opgevat: THE CELL speelt zich af in de droomlandschappen van een seriemoordenaar.
Psychologe Catherine Deane (Lopez) werkt mee aan een wetenschappelijk experiment waarbij de geest van een therapeut kan binnen dringen in de geest van een patiënt. De openingsscène biedt de aanblik van een desolate woestijn. Het is de wereld van een klein jongetje dat in coma ligt. Deane bezoekt hem daar regelmatig, probeert zijn vertrouwen te winnen en hem zover te krijgen dat hij mee naar ‘buiten’ gaat. Hij wil wel, maar durft niet, want een innerlijke demon heeft het hem verboden. Wanneer deze plotseling verschijnt, drukt Deane op een knopje op haar hand, en keert zij terug naar het veilige laboratorium. Zo zie je maar: je weet nooit wat je tegen kunt komen in andermans dromen. Die boodschap schept verwachtingen wanneer de FBI Deane vraagt de geest van de bewusteloze seriemoordenaar Carl Stargher (D’Onofrio) te betreden om uit te vissen waar hij zijn laatste, nog levende slachtoffer heeft verborgen. In een eerdere scène hebben we kunnen zien wat Stargher met zijn slachtoffers uitspookt. Hij stopt ze in een glazen cel die binnen 48 uur onder water loopt. Het lijk maakt hij vervolgens op als een pop, waarna hij zichzelf aan haken ophangt om boven het levenloze lichaam aan zijn gerief te komen. Gedragsdeskundigen van de FBI gaan ervan uit dat een seriemoordenaar zijn daden blijft herhalen omdat het slachtoffer of de omstandigheden tijdens de moord nooit helemaal aan de eisen van de fantasie kunnen voldoen. De gruweldaden zijn de vertaling van een nóg gruwelijkere fantasie.
Waar de meeste films over seriemoordenaars alleen lieten zien waar de waanzin onze werkelijkheid binnendringt, probeert THE CELL tot de kern van die waanzin door te dringen. Maar daarin faalt de film. Want de gruwelijkheid van Stargher’s moord aan het begin van de film, wordt in Stargher’s fantasie nergens geëvenaard. Laat staan overtroffen. De droomwereld van Stargher is vooral prachtig vormgegeven. Maar nergens eng of griezelig. THE CELL is een triomf voor de art director, de production designer, de costume designers, de voltallige special effects-afdeling. Kortom: een triomf voor iedereen die zich met de buitenkant van de film heeft beziggehouden. Daarbij komt regisseur Tarsem slechts ten dele lof toe. Want hoewel hij goed uit de voeten kan met de uitbundige visualiteit, lukt het hem niet één keer de kijker de stuipen op het lijf te jagen. Scènes die in potentie griezelig zijn, werken niet. Zelfs de goedkope schrikmomenten zijn slecht getimed.
Van binnen valt er helemaal niks te halen. Het seriemoordenaarsplotje is zo voorspelbaar als het alfabet, en met het domein der dromen wordt op inhoudelijk niveau ook niks gedaan wat niet eerder in DREAMSCAPE, PAPERHOUSE, DREAM DEMON of één van de NIGHTMARE ON ELMSTREET-films aan bod is gekomen. Dat de personages niet meer zijn dan een naam en een gezicht, maakt het geheel er ook niet meeslepender op. .De enige die zich aan dat probleem onttrekt is Lopez. De rol van Catherine Dean mag dan zo plat als een dubbeltje zijn, in de droomwereld neemt zij steeds verschillende archetypische gedaantes aan: een prinses uit 1001 nachten in de woestijn, een roodkapje in het donkere bos wanneer ze voor het eerst Stargher’s geest betreedt, een boze heks wanneer Stargher haar in zijn greep heeft en als laatste de madonna die verlossing biedt. Een actrice die persoonlijkheid en gewicht heeft, was niet zo makkelijk van rol gewisseld. Maar met haar plastische schoonheid gaat Lopez moeiteloos op in de prachtige decors.
Copyright Roel Haanen. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #47, september 2000.
