Het fijne aan genrefilms is dat je weet hoe je ze moet kijken: elk (sub)genre heeft zijn eigen stijl, een zekere toon, een bepaald niveau realisme. Maar wat als een film, zoals THE PALE BLUE EYE, steeds van genre verandert?
De simpelste samenvatting van de plot is dat het een detectiveverhaal is waarin Edgar Allan Poe ook helpt een macaber mysterie op te lossen. Net zoals THE RAVEN (James McTeague, 2012), al was daarin Poe aan het einde van zijn leven, en is hij hier een jonge ‘cadet’ gespeeld door Harry Melling. Een andere cadet is verhangen aangetroffen. Later, in het lijkenhuis, heeft iemand op chirurgische wijze zijn hart ontvreemd. Poe helpt de mistroostige gepensioneerde detective Augustus Landor, gespeeld door Christian Bale, aan wie wordt gevraagd om uit te vogelen wat er aan de hand is.
Echt veel urgentie heeft het onderzoek niet, in dat eerste uur – het tempo al net zo ijzig als de statig gefilmde omgeving. Ondanks wat gemutileerde dieren wil het met de spanning ook al niet echt opschieten. Poe ziet een dichter in de symboliek van het hart. Je zou denken dat Landor dan de meer pragmatische stem zou zijn, de Scully tegenover Poe’s Mulder. Dat lijkt in eerste instantie ook zo, maar hij blijkt met al zijn nuchterheid ook kennissen te hebben die van alles weten over beroemde occulte rituelen en boeken over zwarte magie.
Desondanks komt het toch een beetje als verrassing, na het ingetogen en onderkoelde begin, als de film opeens een flinke draai richting camp maakt. De overgang begint eigenlijk op het moment dat Gillian Anderson komt opdagen, in een rol die eerst pijnlijk over de top voelt, maar die later prima blijkt te passen bij de toon die de film later onthult. Er wordt bloed op gezichten gesmeerd, er worden Latijnse spreuken opgedreund, en Christian Bale moet zinnen schreeuwen die zelfs hij niet echt overtuigend kan brengen.
Of… speelt hij het bewust zo stuntelig? Het zou kunnen, want later maakt de film wederom een zwier, en blijkt hij eigenlijk tot nóg een heel ander genre te behoren. De laatste twintig minuten veranderen de hele film die ervoor kwam – en verklaren waarom een acteur als Christian Bale zich voor dit project zou lenen. Het einde helpt een aantal rare elementen te verklaren, maar een echt bevredigende filmervaring wordt het er niet van. Het gejongleer met genres zorgt er vooral voor dat je nooit echt in het verhaal komt. En ik vermoed dat, als je de clou al weet, het begin er niet interessanter door wordt.
Op zich passen alle genres bij het het werk van Poe, die niet alleen detectiveverhalen en gotische horror schreef, maar die ook in een essay schreef dat “the death of a beautiful woman is, unquestionably, the most poetical topic in the world.” De dood van een mooie vrouw blijkt ook hier de kern, maar wordt vooral bekeken vanuit het oogpunt van de mannen eromheen.
Misschien niet vreemd dat een film die teruggrijpt op gotische horror wel iets weg heeft van het monster van Frankenstein: samengesteld uit verschillende lijken, het stikwerk tussen de delen duidelijk te zien. Dat maakt THE PALE BLUE EYE interessanter dan je misschien zou denken op basis van een trailer. Maar echt tot leven komt dit experiment nooit.
Distibutie: Netflix. Release: 6 januari 2023. Copyright: Hedwig van Driel. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 18 januari 2023.
