Het vreselijke lot dat de criticus in THE RAVEN te wachten staat, noopt Schokkend Nieuws tot enige voorzichtigheid bij het schrijven van dit stuk. Liever belanden we niet onder de vlijmscherpe slinger die de arme kerel in tweeën hakt. De waarheid verdraaien, hoeft gelukkig niet. THE RAVEN is een feest van herkenning voor Poe-adepten.
Wie weet is Poe’s grootste fan wel te druk met het herbekijken van alle Poe-verfilmingen. Dat zijn er volgens de Internet Movie Database exact 251. Topper is The Tell-Tale Heart met 56 verschillende adaptaties. Poe moet als inspiratiebron alleen William Shakespeare (888 verfilmingen!) laten voorgaan. Andere literaire veelvraten hinken achterop. Arthur Conan Doyle zit aan 228 verfilmingen; Stephen King aan 141.
Weinig films houden zich aan de originele tekst. Een nieuwe versie van THE MASQUE OF THE RED DEATH bijvoorbeeld, die volgend jaar moet uitkomen, speelt zich af in een post-apocalyptisch Londen anno 2020. Veel verder kan je niet van Poe’s universum afdwalen. Zelfs Roger Corman – die in de jaren zestig acht Poe-films voor zijn rekening nam – wist de sfeer van de verhalen niet altijd precies weer te geven. Zijn versie van THE RAVEN uit 1963, met het trio Vincent Price, Peter Lorre en Boris Karloff (én een piepjonge Jack Nicholson) begint dan wel met de beginregels uit het gedicht, maar verglijdt in één-twee-drie naar een niet eens zo bijdehante komedie.
THE RAVEN van James McTeigue (V FOR VENDETTA) heeft al helemaal niets te maken met Poe’s origineel uit 1845. Gek is dat niet. Het gedicht biedt gewoon te weinig stof voor een langspeelfilm. McTeigue concentreert zich op de laatste dagen uit het leven van Poe, die in 1849 onder mysterieuze omstandigheden overleed. Poe raakte na de dood van zijn nichtje en vrouw Virginia zwaar aan de drank en drugs en probeerde in 1848 zelfmoord te plegen. Een jaar later was hij drie dagen spoorloos voor hij zwalkend en ijlend werd aangetroffen in de straten van Baltimore. Poe stierf voor hij een verklaring kon geven voor zijn verdwijning.
Poe’s laatste dagen zijn een godsgeschenk voor pseudobiografen en verhalenvertellers. Schrijver Matthew Pearl, die in 2003 doorbrak met The Dante Club, schreef in 2006 het niet onaardige The Poe Shadow (als De schaduw van Poe uitgegeven bij Prometheus) waarin hij de jonge advocaat Quentin Clark een onderzoek laat leiden naar Poe’s doodsoorzaak. Hij komt uit bij een hersenbloeding. Het blijft giswerk.
Historische accuratesse moet het ook in THE RAVEN versie 2012 afleggen tegen sfeer. McTeigue opent met een mooi shot van een raaf die in een nevelig park in een boom zit. Op een bankje zit de uitgeputte en verwarde Edgar Allan Poe (John Cusack). De raaf fladdert weg. Het is volle maan. Ook verderop in de film laat McTeigue geen kans onbenut om het gotische karakter van de film te benadrukken. In de donkere steegjes – McTeigue filmde in Belgrado en Boedapest – maken de mistmachines overuren. Lantaarnpalen werpen lange schaduwen op natte kasseien. Binnenshuis worden obscure personages verlicht door flakkerende kaarsen.
De raaf mag dan wel niet de hoofdrol spelen in de naar hem genoemde film, McTeigue laat opvallend veel shots hoog in de lucht beginnen, waarna de camera naar beneden duikelt. Er zitten nog meer wondermooie shots in de film. Onze persoonlijke favoriet is het bal masqué, dat qua enscenering herinneringen oproept aan de balzaalscène uit Andrew Lloyd Webbers The Phantom of the Opera, waarin gemaskerde personages dansen en ronddraaien, tot de ongenode gast plotseling zijn opwachting maakt.
McTeigue’s setting komt aanvankelijk wat clichématig over – ook donder en bliksem ontbreken niet – maar je zit wel meteen in de juiste sfeer. We bevinden ons in Baltimore, in het midden van de negentiende eeuw. De vette kop van de Baltimore Patriot liegt er niet om: ‘GRISLY Double Murder!’ In een volledig afgesloten kamer worden de lijken gevonden van een vrouw en haar dochter. De gelijkenis met Poe’s gesloten-kamermysterie The Murders in the Rue Morgue is ook detective Emmett Fields (Luke Evans) niet ontgaan. Hij roept de hulp in van de aan lager wal geraakte Poe, die er ook niet goed chocola van weet te maken.
Dat de moordenaar in het oorspronkelijke verhaal een via de schoorsteen ontsnapte orang-oetang bleek te zijn, laten de scenaristen van THE RAVEN maar even links liggen. Ze sturen het verhaal al snel de richting uit van een seriemoordenaar die een spelletje speelt met zijn belagers. Hij gaat daarbij te werk zoals meer seriemoordenaars in films: soms denk je dat ze liever klussen en knutselen dan moorden. Neem nu de ingenieuze constructie waarbij het slachtoffer door een steeds lager zakkende slinger door midden gekliefd wordt – precies zoals Poe beschreven heeft in The Pit and the Pendulum. Je zou denken dat Jigsaw zelf aan het werk is.
Dat het slachtoffer een criticus is met de naam Rufus Griswold is een dubbel grapje. Griswold was wel degelijk Poe’s literaire agent, maar hun relatie was erg troebel, aangezien Griswold geen kans onbenut liet om de schrijver voor de buitenwereld zwart te maken. Maar wanneer Griswold vlak voor zijn dood ‘I’m only a critic!’ schreeuwt, lijkt dat ook bijna een sneer naar het verzamelde filmjournaille dat bij de release van de film in Amerika alvast niet zo positief was.
De grootste kritiek die je op THE RAVEN kan hebben is dat het verhaal wel heel opzichtig van punt a naar punt b naar punt c hobbelt. Na elke op een Poe-verhaal gebaseerde moord laat de moordenaar een hint achter voor de volgende slachting. Poe wordt zo een beetje de voorloper van Robert Langdon uit THE DA VINCI CODE, die een hele film van locatie naar locatie holt. We vergallen het kijkplezier niet als we verklappen dat Poe’s grootste klassiekers The Masque of the Red Death, The Mystery of Marie Roget en The Cask of Amontillado de revue passeren. Wel vreemd: geen van deze verhalen stond in Poe’s verzamelbundel Tales of the Grotesque and Arabesque, hoewel in de film gesuggereerd wordt van wel.
De identiteit van de moordenaar blijft geheim tot het einde van de film, maar helaas: het betreft een derderangs figuur die nergens anders in het verhaal belangrijk is. De scenaristen verliezen daarmee Poe’s eigen uitgangspunt uit het oog: dat je als lezer of kijker door middel van deductie de oplossing van het mysterie moet kunnen achterhalen. Op die manier wordt het voor de kijker nooit echt spannend, ook niet wanneer Poe’s bloedmooie love interest Emily(Alice Eve) wordt ontvoerd en haar een lot te wachten staat dat rechtstreeks uit The Tell-Tale Heart lijkt te komen.
Voor de rol van Poe waren eerst Ewan McGregor en Joaquin Phoenix in de running, maar uiteindelijk kreeg John Cusack ‘m te pakken. Vreemd genoeg speelt Cusack Poe eerder als een rijke aristocraat dan als een aan opium en absint verslaafd genie dat bovendien met writer’s block kampt. Poe is toch meer de man van het warrige haar, de ongeknipte snor en het scheefgetrokken sjaaltje. De waanzin ontbreekt, zelfs wanneer hij op het einde van de film aan tafel zit met zijn nemesis en de gifbeker zijn richting uitgeschoven wordt.
Dat is, al met al, detailkritiek voor een poëziealbum dat baadt in een heerlijk gotische sfeer en Poe’s nalatenschap met eerbied en respect behandelt. Als Poe op het einde van THE RAVEN weer op zijn bankje in het park zit, volgt nog een codex waarin zijn briljante geest alle eer wordt aangedaan. Poe was naast een geweldig verhalenverteller immers ook een klein beetje Sherlock Holmes.
Di: Universal Pictures International (NL: 20 juni, B: 21 juni). Copyright Hans Dewijngaert. Oorspronkelijk gepubliceerd in SN #96, juni 2012.
