In het werk van Stephen King kent angst vele gezichten. Het bekendste is wel dat van Pennywise uit IT, een monster dat er zijn bestaansrecht aan ontleent. In de prima tiendelige HBO-serie THE OUTSIDER zit ook een monster, maar het voedt zich met verdriet en rouw.
Deze recensie bevat spoilers voor de eerste vijf afleveringen!
De troosteloosheid en treurnis is meteen al voelbaar in de openingsaflevering. Het kleurenpalet bevat veel sombere grijs- en bruintinten en op de klankband horen we een droevige piano. Inspecteur Ralph Anderson (Ben Mendelsohn) is een wandelende treurwilg. Na de dood van zijn zoon Derek heeft hij er geen zin meer in, hoezeer zijn vrouw Jeannie (Mare Winningham) ook haar best doet om toch nog iets van het leven te maken. En dan moet het echte onheil zich nog voltrekken: een wandelaar vindt in de bossen van Georgia het lijk van de 11-jarige Frankie Peterson. Gruwelijk verminkt.
Vreemd genoeg wijst alle bewijslast in de richting van Terry Maitland (Jason Bateman, ook regisseur van de eerste twee afleveringen), leerkracht Engels op de plaatselijke school en geliefd honkbalcoach van het kinderteam. Getuigen zagen hem voorbijrijden in een wit busje, hij heeft bloed op het gezicht en op het plaats delict worden zijn vingerafdrukken gevonden. Niet een of twee, maar tientallen. Dan komt de crux van King: er is evenveel bewijs dat Terry Maitland op het moment van de misdaad op een leerkrachtenbijeenkomst was zo’n honderd kilometer verderop. Videobeelden staven dat.
Hoe kan een mens op twee plaatsen tegelijk zijn? Zoals vaak weet Stephen King een mysterie te verzinnen waar je het antwoord ook echt op wilt weten. Helaas weten we ook dat het antwoord vaak minder interessant is dan de vraag. Bij King gaat het er om wat de personages tussen vraag en antwoord meemaken, hoe ze evolueren. Dat ze in de finale oog in oog komen te staan met Het Kwaad is zo zeker als één en één twee is.
Het personage dat in THE OUTSIDER het meest verandert, is Ralph Anderson, een man van de harde feiten. In de derde aflevering vat hij dat zelf als volgt samen: ‘I have no tolerance for the unexplainable.’ Een niet opgeloste zaak is een zaak die nog niet af is. Hij weigert te geloven dat er meer is tussen hemel en aarde. Vast nog nooit een roman van King gelezen. Ralph is in THE OUTSIDER dan ook de Scully van dienst. De vrouwelijke Mulder leren we kennen in aflevering drie: Holly Gibney (Cynthia Erivo), een privédetective met een bijzonder geheugen en een sterk ontwikkeld gevoel voor het bovennatuurlijke. We kennen haar uit de MR. MERCEDES-trilogie en de gelijknamige tv-serie, waarin het personage gespeeld wordt door Justine Lupe (THE MARVELOUS MRS. MAISEL).
Met het personage van Holly Gibney verschuift THE OUTSIDER van moordverhaal naar bovennatuurlijk verhaal. Het kantelen gaat traag. Net als Ralph moet ook de kijker stapje voor stapje ervan overtuigd worden dat er meer speelt dan een actieve seriemoordenaar. Meer nog dan TRUE DETECTIVE echoot THE OUTSIDER naar een monster-van-de-week aflevering uit THE X-FILES. Het monster luistert naar de naam El Cuco. Als een echte grief eater overleeft het op het verdriet van een familie die een kind verliest. Voor de uitwerking van de mythologie achter het monster doet King een beroep op het thema van de dubbelganger. Om zich onder de gewone mensen te kunnen begeven neemt El Cuco immers de gedaante aan van een gewone persoon, liefst van iemand die in een gemeenschap vertrouwd wordt. Het is de ideale dekmantel voor de moord op een kind. Nieuw is het idee van een monster in menselijke gedaante natuurlijk niet. De uitwerking verloopt in horten en stoten. In plaats van als kijker zelf de puzzelstukjes in elkaar te kunnen schuiven, moeten we te veel rekenen op de uitleg van Gibney.
Wie na de ijzersterke eerste aflevering dus hoopt op een slimme whodunnit is eraan voor de moeite. King gaat toch weer de bovennatuurlijke kant op, en zoals vaak is dat paradoxaal genoeg ook zijn zwakte. Zelfs in de laatste aflevering toont El Cuco nooit zijn ware gelaat. Het monster – soms dus een dubbelganger, soms gehuld in een hoodie, soms loerend in de schaduwen – boezemt weinig angst in. De dreiging komt niet van zijn vorm maar van wat hij doet.
De beeldtaal van THE OUTSIDER is perfect afgestemd op de inhoud: somber, droef en triest, herfstige kleuren, sombere bassen. Alle personages hebben af te rekenen met demonen uit het verleden. De meesten strompelen als levenloze lappenpoppen door het verhaal. Bingewatchen doe je niet omdat het spannend is, maar om in de juiste, melancholische sfeer te blijven. Showrunner Richard Price (THE WIRE, THE NIGHT OF) kent zijn vak en het is mooi om te zien dat hier makers aan het werk zijn die Kings roman ernstig nemen.
De andere kant van de medaille is dat mooie beelden en sfeervolle muziek de zwaktes van het verhaal niet kunnen verbergen. El Cuco is interessanter als concept dan als uitwerking. In een postcreditscène die knipoogt naar het einde van TWIN PEAKS blijkt dat het monster niet getemd is. Dat gebeurt in het werk van King zelden, maar dat betekent niet dat een tweede seizoen van THE OUTSIDER een goed idee is.
Nu te zien op Telenet Play (Vlaanderen) en Ziggo SVOD (Nederland). Copyright: Hans Dewijngaert. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 28 maart.
