In het subgenre van de reli-horror is zo vaak een beroep gedaan op Satan en zijn volgelingen, dat scenarioschrijvers nu op andere manieren zinnen om horror en religie aan elkaar te koppelen. Satanisten, antichristen, poorten naar de hel, demonische bezetenheid.
Het is bekend terrein voor de liefhebber. Gregory Widen voerde in THE PROPHECY al de jaloerse engel Gabriël op als incarnatie van het Kwaad. Het was weer eens wat anders, maar behalve dat deze door Christopher Walken met verve gespeelde Gabriël officieel tot Gods helpers behoorde, had hij met zijn bleke gelaat, kraaizwarte haar en sardonische maniertjes net zo goed een gazant van de duivel kunnen zijn. Heel toepasselijk kwam Satan in de finale zelf korte metten maken met Gabriël; er kon immers maar één de Slechtste zijn.
In STIGMATA is iets soortgelijks aan de hand. Ook hier hebben de schrijvers in hun wens origineel uit de hoek te komen, gefoeteld door het Goede voor het Kwade te laten doorgaan. Het verschijnsel uit de titel betreft verwondingen die sterk lijken op die van de gekruisigde Jezus Christus: gaten in handen (in werkelijkheid polsen), voeten en zij. Meestal weigeren de wonden te helen, of blijven ze terugkeren. Mensen die dit overkomt zijn vaak diep religieus en ervaren hun wonden als een teken van God.
Frankie Paige (Arquette) is echter atheiste. Groot is dan ook haar ontzetting wanneer ze opeens geconfronteerd wordt met verschijnselen die als een uiting van opperste religieuze extase bekend staan. De artsen die de wonden aan haar polsen verzorgen geloven dat er sprake is van een zelfmoordpoging. Frankie is immers verward, onbegrepen en eenzaam. Maar wanneer het Vaticaan een videotape in handen krijgt, waarop een onzichtbare entiteit Frankie in de metro de kleren van het lijf rukt en haar met een tevens onzichtbare zweep bewerkt – een bizar en indrukwekkend schouwspel – schiet priester annex wetenschapper Andrew Kiernan (Byrne, laatst nog te zien als Satan zelf in END OF DAYS) te hulp. Tussen Frankie en Kiernan ontstaat een innige maar platonische band en samen buigen ze zich over het mysterie: hoe is het mogelijk dat een ongelovige stigmata vertoont? Voor de kijker is een en ander echter al deels opgelost na de proloog. Daarin koopt Frankie’s moeder, op vakantie in Brazilië, een rozenkrans van een jeugdige straatventer die het ding even tevoren heeft gestolen uit de doodskist van een pasgestorven, alom gerespecteerde priester. Deze man, tijdens wiens wake het madonnabeeld naast de kist onophoudelijk weent, blijkt iets te maken te hebben gehad met een complot binnen het Vaticaan om een boekrol met daarin de ware boodschap van Jezus van Nazareth te verdonkermanen.
De complottheorie (die overigens al de ronde doet sinds de Dode Zee-rollen in 1947 werden ontdekt) had van STIGMATA een intrigerende film kunnen maken. Maar de wijze waarop de schrijvers een verband creëren tussen complot en stigmata, berust op vals spel. De verschijnselen die Frankie plagen, worden namelijk gepresenteerd als een geval van demonische bezetenheid, inclusief liters toneelbloed, griezelige make-up en het met een vervormde stem uitspreken van woorden uit een oeroude taal. Hoewel de makers elke vergelijking met THE EXORCIST van de hand wijzen, maken ze daarmee nog geen aanspraak op originaliteit. Stigmata als bezetenheid presenteren is knollen voor citroenen verkopen. Dat iets Goeds hier aanvankelijk in een Kwaad daglicht wordt gesteld, verklaart misschien ten dele de protesten waar STIGMATA met name in Engeland op stuitte. Waar THE EXORCIST de scheiding tussen Goed (het meisje Regan en de vertegenwoordigers van de kerk) en Kwaad (Satan) bevestigt, schept STIGMATA verwarring. Zoiets was boeiend geweest als de schrijvers dat bereikt hadden zonder de onwaarschijnlijkheden die het script nu ontsieren.
Ter compensatie van het frauduleuze uitgangspunt biedt de film een goede rol van Arquette, enkele effectieve shockmomenten, en een uiterst gelikte vormgeving die grossiert in opvliegende duiven in slow-motion, mistige kerken en close-ups van waterdruppels. Het oog wil immers ook wat. .
Copyright Roel Haanen. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #44, februari/april 2000.
