Elders [in Schokkend Nieuws #67] zegt producent Toshio Suzuki het al: je moet niet te lang aan een animatiefilm werken. Zou hij soms STEAMBOY in gedachten hebben gehad?
Afgaande op een productietijd van tien jaar mag je concluderen dat bij deze film niets aan het toeval is overgelaten. Dat dit niet automatisch een goede film oplevert bewijst de dvd. De kiem van STEAMBOY lag bij een eerder project van regisseur Otomo. In Cannon Fodder, een segment uit het drieluik MEMORIES (1995), voerde de regisseur een Europees aandoende samenleving op, waarin het dagelijks leven draaide om de beschieting van een onzichtbare vijand.
Cannon Fodder was een tour de force, een continuë camerabeweging, aangevuld met destijds baanbrekende computeranimatie. Het zette Otomo op het spoor van STEAMBOY, waarin opnieuw wordt teruggegrepen op de Europese geschiedenis. Het verhaal draait om een familie van uitvinders en speelt zich af tijdens het hoogtepunt van Victoriaans Engeland: de Wereldtentoonstelling van 1866, waar veel vindingen werden gepresenteerd die het moderne leven ingrijpend zouden veranderen. Aan de vooravond van het evenement ontvangt de jonge Ray Steam thuis in Manchester een pakje van zijn opa in Alaska. Het bevat een stoombal, een onschuldig ogend apparaat dat echter wel bijzonder moet zijn omdat er vrijwel direct jacht op wordt gemaakt door de mannen van een mysterieuze organisatie.
Deze O ‘Hara Foundation wil de stoombal gebruiken om haar paviljoen op de Wereldtentoonstelling mee aan te drijven. Hun Steam Castle herbergt een keur aan futuristisch oorlogstuig, waar Ray al volop mee te maken krijgt wanneer hij achtervolgd wordt naar Londen. De jongeheer Steam is zelf ook niet op zijn achterhoofd gevallen; hij weet aan zijn belagers te ontkomen in een door stoom aangedreven hoepel. Duistere organisaties die technologische verworvenheden aanwenden voor vernietiging en winstbejag: STEAMBOY is helemaal Otomo.
Het verschil met films als AKIRA en MEMORIES zit ‘m in de datering. Dit is de toekomst van gisteren, een boek dat Jules Verne nooit schreef. De visie is pessimistisch: wetenschap kan de mensen gelukkig maken, dus waarom kiezen we altijd weer voor negatieve toepassingen? Toch is STEAMBOY geen donkere of zelfs maar zware film: het is eerder pure actie met een snufje maatschappijkritiek. En daarin schuilt het probleem. AKIRA leek tenminste nog ergens over te gaan, maar STEAMBOY is voornamelijk verliefd op zijn eigen visuals.
Otomo roept Victoriaans Engeland tot leven met een graad van perfectie die verklaart waarom hier jaren aan gewerkt is. Achtergronden hebben meer weg van klassieke gravures dan van anime en de cgi-toepassingen zijn smaakvol en spectaculair. Vooral de weergave van stoom, en dat zit vanzelfsprekend veel in STEAMBOY, is prachtig gedaan. Maar net als bij een live-action film als THE LEAGUE OF EXTRAORDINARY GENTLEMEN is al die moeite opgehangen aan een saai verhaal.
Otomo was al nooit sterk in zijn personages, maar de familie Stoom is wel heel flets en karikaturaal en van de bijfiguren beklijft ook niemand. Otomo’s oplossing voor die tekortkomingen, een actiefinale die 45 minuten duurt, maakt het alleen maar erger. Hoofdpijnverwekkend is nog de aardigste benaming voor dit bombardement. Niet vreemd dat voor de buitenlandse versie juist de finale met meer dan twintig minuten is ingekort.
Tja, en dan moet je toch vaststellen dat aan STEAMBOY een paar jaar te lang is gewerkt. Het zou mij niet verbazen als Otomo na deze ontnuchterende ervaring terugkeert naar de manga. Het extra’s-pakket van de dvd is redelijk verzorgd, met een aantal interessante making of’s, waarin ondermeer de promo te zien is waarmee de regisseur financiers over de streep wilde trekken. STEAMBOY is uitgebracht in de Anime Essentials-reeks van Sony, een schitterende serie met ondermeer COWBOY BEBOP en METROPOLIS.
Copyright Mark van den Tempel. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #67, najaar 2005.
