In SAW V schuiven verrassend genoeg enkele puzzelstukken uit de vorige afleveringen in elkaar. Maar zonder regisseur Darren Lynn Bousman en met zowel Jigsaw als Amanda in de lappenmand, dreigt de reeks toch langzaam dood te bloeden.
Op de Amerikaanse betaalzender VH1 loopt deze herfst een nieuwe reality show. In Scream Queens strijden tien overwegend blonde, rondborstige dames niet om het lekkerste restaurant, de hipst verbouwde loft of de subtielste neuscorrectie, maar om de rol van schreeuwkoningin in SAW VI. Shawnee Smith, Amanda uit de reeks, presenteert de show waarin ook regisseur James Gunn (SLITHER) zijn zegje mag doen. Wie zin heeft, kan op internet makkelijk fragmenten bekijken, maar dat raden we af. De show is pijnlijker dan Jigsaws inventiefste boobytrap.
Hoe onvoorstelbaar leeghoofdig Scream Queens ook is, het programma bewijst wel hoe populair de hele SAW-franchise nog steeds is. Tijdens het openingweekend in Amerika, traditioneel voor Halloween, verdiende SAW V al vlot drie keer terug wat de film had gekost. Voor een vijfde vervolgverhaal is dat fenomenaal en het mag dan ook niet verbazen dat het zesde deel alweer in voorbereiding is, dit keer met editor Kevin Greutert in de regiestoel.
Waarom is SAW zo populair? Tijdens het bekijken van de bloederige openingsscène van de nieuwe film – een gemene hommage aan Edgar Allan Poe’s The Pit and the Pendulum – wees mijn buurman op het pornografische karakter ervan, en bij uitbreiding van de hele reeks. Medeleven of identificatie met de hoofdrolspelers is onmogelijk en de martelscènes werken allemaal volgens een vast patroon toe naar een orgastische climax. Voor suggestieve erotiek is geen plaats; de camera zoomt expliciet op elk detail in. Toch kijken we niet weg. De aantrekkingskracht van de vlam die wakkert, is altijd te sterk. Zijn alle toeschouwers die ook weer voor SAW V zo talrijk opdagen even verslaafd aan bloed als geile jongetjes aan pornografische internetfilmpjes?
Het is een beetje een pessimistische, droeve visie op de reeks. Misschien zijn het wel niet de martelscènes die de SAW-films zo aantrekkelijk maken, maar het voortdurend geschuif met puzzelstukken die langzaam het groter geheel moeten onthullen. Anders dan de horrorsequels uit de jaren tachtig, volgen de SAW-films elkaar niet echt op. De makers cirkelen als gieren rond hun onderwerp. Ze grijpen terug op eerdere scènes, vervormen de interpretatie van het verhaal door nieuwe onthullingen en spelen inventief of manipulatief met tijd en ruimte.
Dat wekte tijdens het bekijken van SAW IV grote ergernis op. Wie de eerste drie delen niet helder in het geheugen had zitten, raakte het spoor snel bijster. Gelukkig frist SAW V het geheugen op. De film laat zich bekijken als een behind the scenes van de vorige afleveringen, waarin scenaristen Patrick Melton en Marcus Dunstan de betrokkenheid van detective Hoffman (Costas Mandylor) bij de Jigsaw-moorden (Tobin Bell) uit de doeken doen. Een hele reeks flashbacks uit de vorige films laat zijn hand in Jigsaws plak- en knutselwerk zien. Als ijverige grafdelvers vullen de schrijvers dus eindelijk enkele openliggende kuilen.
Een tweede verhaallijn – waarin vijf mensen aan een soort survival of the fittest onderworpen worden – is minder boeiend. We kennen de slachtoffers (nog) niet en kunnen nauwelijks compassie met hen opbrengen. Hoe verder de SAW-reeks vordert, hoe minder je de films op zich kan beoordelen. Het geheel blijkt immers veel groter dan de som der delen. Het verhaal grijpt als een veelkoppig monster om zich heen. Jammer genoeg is een jaarlijkse afspraak veel te weinig om het wilde beest te temmen. Elke keer op voorhand de eerdere films bekijken, is teveel gevraagd.
Had SAW dan beter gewerkt als een wekelijkse tv-serie? Achteraf bekeken wel. Narratief mag SAW V dankzij de opgehelderde pijnpunten uit deel drie en vier een streepje voor hebben op die delen, visueel wordt de aanwezigheid van regisseur Darren Lynn Bousman node gemist. Production designer David Hackl heeft niet het talent van zijn leermeester en dus moeten we het stellen zonder de knappe en inventieve scèneovergangen en jump cuts waarmee Bousman zijn stempel op de franchise drukte. Ongeacht de vraag of er toekomst zit in Hackls carrière als regisseur, zijn we van de reeks zelf nog lang niet verlost. Aan het eind van SAW V blijkt immers dat we chronologisch bekeken weer bij Jigsaws lijkschouwing uitkomen. Met andere woorden: na vijf films is het spelletje nog maar net begonnen.
Di: Benelux Film Distribution (BE: 17 december/ NL: 8 januari)
Copyright Hans Dewijngaert. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 4 december 2008
