Onopgeloste of onbevredigend opgeloste raadsels hebben onmiskenbaar iets aantrekkelijks, van het monster van Loch Ness tot de moord op JFK. Hoe minder er bekend is, hoe meer er gespeculeerd en gefantaseerd kan worden. Is Nessie eigenlijk een drijvende boomstronk? Werd JFK omgebracht door marsmannetjes? Wie zal het zeggen?
Terwijl de verwarrende werkelijkheid meer vragen oproept dan antwoorden geeft, vallen de gebeurtenissen in boeken en films meestal keurig op hun plaats. De boef wordt ontmaskerd, geliefden vallen elkaar in de armen, en zelfs een anti-climax is een climax. Daar hebben we dus kennelijk óók behoefte aan: een afgerond verhaal. Maar omdat die behoefte en onze fascinatie voor het onopgehelderde raadsel eigenlijk niet samengaan, hebben boeken en films die plottechnisch helemaal ‘kloppen’ ook iets onbevredigends. Zodra het mechanisme is onthuld, is de droom voorbij.
In LOST HIGHWAY probeert David Lynch ons de kater van het wakker worden te besparen door het raadsel onopgelost te laten. De droom, of liever gezegd: nachtmerrie, zet zich na de aftiteling gewoon voort. Het begint allemaal ten huize van saxofonist Fred Madison (Pullman) en zijn vrouw Renee (Arquette), die op zekere dag een videoband met beelden van hun huis op de stoep vinden. Er volgen meer banden, o.a. met opnamen van de echtelijke slaapkamer. De Madisons alarmeren de politie, die weinig opheldering kan verschaffen.
Dan neemt het verhaal een bovennatuurlijke wending. Op een feestje loopt Fred een eng bleek mannetje (Blake) tegen het lijf, dat bewijst op twee plaatsen tegelijk te kunnen zijn. Het is in deze scène dat Lynch de thriller-conventies definitief overboord zet en de kijker meevoert in een surrealistische, duistere trip die zich ontrolt volgens een geheel eigen logica. Nadat Fred is gearresteerd voor de moord op zijn vrouw, verandert hij in zijn cel in automonteur Pete Dayton (Getty). Een ander personage, een ander verhaal en naar het waarom van deze rigoureuze wending valt alleen maar te gissen. Volgens co-scenarist Gifford ligt het antwoord besloten in het brein van Fred; door zich een nieuwe identiteit aan te meten, onttrekt hij zich aan de harde realiteit. Of zoiets. Fred’s ontsnappingspoging levert overigens bar weinig op, want ook de toekomst van zijn alter ego Pete ziet er verre van rooskleurig uit. Door verliefd te worden op Alice (wederom Arquette), het liefje van gangsterbaas Mr. Eddy (Robert Loggia), werkt hij zich net zo diep in de nesten als Fred. Voordat de verwikkelingen tot een voorspelbaar, bloederig eind kunnen komen, breekt Lynch ook deze verhaallijn resoluut af. Pete maakt weer plaats voor Fred, die achtervolgd door de politie de film uit scheurt. Einde film, maar niet einde verhaal.
Lynch mag zijn publiek dan geen pasklare antwoorden verschaffen, zijn raadseltjes zijn ditmaal niet bijster interessant. In plaats van tot intens gepieker over de diepere betekenis van een en ander, noodt de film veeleer tot onverschillig schouderophalen. In LOST HIGHWAY bevindt het mysterie zich uitsluitend aan de buitenkant Ð in onverklaarde plotwendingen, de groezelige fotografie, een enkel schok-effect en een overdonderende geluidsband. Waar we het wél graag hadden willen zien, in de personages zelf, heerst een gapende leegte. Fred, Pete, Renee, Mr. Eddy en Alice, stuk voor stuk zijn het postmoderne, schematisch uitgewerkte variaties op stereotype film noir-karakters. De ondergang van ‘fall guys’ Fred en Pete mist de heroische dimensie waarmee we de door lust en hebzucht verteerde anti-helden uit THE POSTMAN ALWAYS RINGS TWICE, DOUBLE INDEMNITY en DETOUR naar de knoppen zien gaan. En of ze zich nu met blond of met zwart haar vertoont, Patricia Arquette kan geen moment tippen aan klasse-sloeries als Lana Turner, Barbara Stanwyck of Joan Crawford.
Misschien had Lynch zijn licht moeten opsteken bij Hitchcock, met wiens VERTIGO LOST HIGHWAY een vrouwelijke dubbelrol gemeen heeft. In de film van Hitchcock (binnenkort in een opgefriste versie in de bioscoop te zien) is het absurd gekunstelde, maar netjes afgeronde verhaaltje bijzaak. Het zijn de complexe karakters die ook na bijna veertig jaar nog blijven verrassen. Die van Lynch ben je als het licht in de zaal aangaat al vergeten.
Copyright Steef de Koning. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #29, april 1997.
