Voor suggestieve horror, waarin het onverklaarbare onverklaarbaar wordt gelaten, mag je mijn nachtmerries altijd verstoren. Hill House, het spookhuis in Robert Wise’s klassieker THE HAUNTING, is eenvoudigweg ‘born bad’. Daar kun je het mee doen.
Niettemin zoekt professor Richard Markway (Johnson) wel degelijk naar verklaringen voor de lange historie van ongeluk, (zelf)moord en mysterieuze sterfgevallen in de annalen van het bouwwerk. Daartoe nodigt hij een aantal psychisch begaafde personen uit om eventuele bovennatuurlijke verschijnselen in Hill House wetenschappelijk in kaart te brengen. Slechts twee komen er opdagen: de even fragiele als emotioneel onstabiele Eleanor Lance (Harris) en de vrijgevochten lesbienne Theodora (Bloom). Bij hen voegt zich het cynische rijkeluiszoontje Luke Sanderson (Tamblyn), dat Hill House binnenkort zal erven.
Het huis stelt de bezoekers niet teleur; binnen de kortste keren slaan deuren vanzelf dicht, klinkt mysterieus gebonk en verschijnen uit het niets geschreven teksten op de muren. De raadselachtige verschijnselen lijken zich op Eleanor te concentreren. Deze jonge vrouw, voor het eerst van haar leven uit een verstikkende familieomgeving ontsnapt, is zo wanhopig op zoek naar vrijheid dat zij de verschrikkingen van Hill House voor lief neemt. Of zijn alle geestverschijningen manifestaties van Eleanors obsessies en jeugdtrauma’s?
Markways knullige onderzoeksmethodieken, waarvan het wetenschappelijke gehalte flinterdun lijkt, benadrukken dat het de film niet zozeer om het spookverhaal te doen is als om het psychologische portret van een vrouw op de rand van een zenuwinzinking. In het gotische decor van Hill House ontpopt zich een complexe driehoeksverhouding tussen Eleanor, Markway en Theo, met Sanderson als cynische buitenstaander. Theo heeft nauwelijks verholen erotische gevoelens voor Eleanor; Eleanor op haar beurt verafgoodt Markway, maar weet geen raad met haar onzedige gevoelens.
Nelson Giddings scenario laveert knap tussen de klippen van rechtlijnigheid en goedkope oplossingen door: alle karakters trekken elkaar (en de kijker) beurtelings aan en stoten af. Extreme persoonlijkheden als Eleanor en Theo komen zo toch uiterst geloofwaardig over. Het uitmuntende acteerwerk van Harris en Bloom draagt hieraan in hoge mate bij. Als Markways echtgenote plotseling haar opwachting maakt, leidt de ontzetting van Eleanor – die niet wist dat Markway getrouwd was – tot een dramatische ontknoping.
Hoewel James Whale het genre al in 1932 verkende (THE OLD DARK HOUSE) en toppers als THE UNINVITED (Lewis Allen, 1944) en Jack Claytons verfilming van The Turn Of The Screw onder de titel THE INNOCENTS (1961) eveneens aan Wise’s rolprent voorafgingen, is THE HAUNTING één van de meest gerespecteerde films in het subgenre van de haunted house film. Opmerkelijk genoeg maakte Wise de film op het toppunt van zijn roem, kort na zijn commerciële doorbraak als regisseur van WEST SIDE STORY en kort voordat hij (als invaller voor William Wyler) de evergreen THE SOUND OF MUSIC zou maken.
Des te meer krediet voor zijn ingetogen, kleinschalige aanpak, waarbij hij teruggrijpt op de lessen die hij leerde als assistent van producent Val Lewton. Wise suggereert meer dan hij toont en geeft de verbeelding van de kijker alle ruimte. De cast telt louter hoogwaardige acteurs, maar geen megasterren; de financiële backing van een grote Hollywood studio (MGM) komt vooral tot uiting in het rijke production design van Elliot Scott. Wise’s uitgekiende Panavision-composities komen mooi tot hun recht op deze dvd. Over de digitale vertaling van de geluidsband ben ik iets minder enthousiast.
De extra’s zijn bescheiden, maar omvatten een (met name voor oudere films) ongewoon boeiende commentaartrack, waarop behalve Wise en scenarist Gidding de vier hoofdrolspelers figureren. Hun doordachte en goed getimede beschouwingen zijn een welkom alternatief voor het gebruikelijke procédé van het type ‘de band loopt jongens, klets maar raak’. N.B.: De oplettende lezer zal hebben opgemerkt dat ik in deze bespreking geen woord heb gewijd aan Jan de Bont’s remake van THE HAUNTING uit 1999. Trek daaruit uw eigen conclusies.
Extra’s ***1/2
Copyright 2004 Matthijs Linnemann. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #61, winter 2003.
