Tweeënhalf jaar na het eerste deel vervolgt Denis Villeneuve zijn verfilming van het meest gelauwerde boek uit de sciencefictioncanon, Dune. De actiescènes zijn indrukwekkend, de kostumering origineel en de rolverdeling vol steracteurs. Een artistieke triomf.
DUNE: PART TWO is met twee uur en drie kwartier – tien minuten meer dan DUNE – een lange zit. En al was je in 2021 betoverd door het eerste deel van Denis Villeneuve’s verfilming van Frank Herberts science-fantasy-epos, zonder huiswerk vooraf (boek lezen, eerste film herzien) is het een afmattende draaikolk van barokke personages, rare namen en troebele intriges. Het boek heeft een kaart, de film niet.
Dune verhaalt over een interstellaire feodale gemeenschap. De woenstijnplaneet Arrakis – Dune – is rijk aan spice, een drug die de cognitie stimuleert. Paul Atreides (Thimothée Chamalet) is de zoon van een edelman en een waarzegster-priesteres-heks. Als een messiaanse held moet hij kwaad bestrijden en recht herstellen.
De eerste DUNE gaf expositie en context van het complexe verhaal; dit vervolg pakt de kijker pardoes bij de lurven met een geweldige actiescène. Er is geen enkele uitleg, want regisseur en filmmaatschappij vertrouwen erop dat de kijkers van DUNE: PART TWO weten waar ze aan beginnen. Dune is met afstand het populairste en meest verkochte boek (twintig miljoen stuks) uit de sf-canon.
Met een gat van dertig maanden gaat DUNE: PART TWO verder waar DUNE eindigde, met dezelfde personages en acteurs. Nieuw is Feyd-Rautha (Austin Butler, bekend van ELVIS), de sadomasochistische neef van Baron Harkonnen, de aartsrivaal van het huis Atreides en schurk van boek en film. Er zijn stamvaderlijke verwikkelingen, waar we uit spoiler-overwegingen over zwijgen.
Je kunt het Denis Villeneuve wel toevertrouwen om een tentpole-film een arthouse-esthetiek mee te geven. Imposante digitale beelden en originele kostumering versus delirische wanen en esthetiserende close-ups – je ziet het niet dagelijks.
De kleur zwart is dominant in de scènes die spelen in de fascistoïde wereld van de Harkonnen-clan, met als visueel hoogtepunt de verjaardag van Feyd-Rautha die gevangenen slacht in een arena waarvan nazi-architect Albert Speer zou watertanden. Wie daarin echo’s ziet van het Galactische Keizerrijk uit STAR WARS is vergeven, want de schepping van George Lucas is direct geïnspireerd door het boek van Frank Herbert.
Dune is een monumentaal epos over een voorbestemde held die opstaat uit de dood en een onderdrukte gemeenschap emancipeert. Je kunt er een allegorie van kolonialisme en uitbuiting in lezen, met spice als olie. De dynamo van Dune’s kosmos is een occult genootschap van vrouwen – schikgodinnen – die via selectieve reproductie de heilstaat beogen; heksenwerk met een eugenetische draai. Hekserij, en bijgeloof in het algemeen, is het verzet van de machtelozen tegen de macht. In dat opzicht is Dune een feministisch boek.
Daarom is het raar dat de moeder van Paul, een van die ‘heksen’, haar zoon voorhoudt: ‘Als je het verleden ziet, kun je ook de toekomst zien.’ Dat is de filosofie van het spreadsheet en het computermodel. Het ontkent het belang van toeval en gaat voorbij aan de scheppende kracht van chaos. In dat opzicht is Dune een conservatief boek.
Nogal complex en innerlijk tegenstrijdig boek dus. Is de wereld maakbaar? En ten koste van wat?
Dat het Villeneuve is gelukt om Dune naar het grote doek te brengen, is op zich al een prestatie. Dat die onderneming niet uitdraait op een fiasco à la David Lynch’ verfilming uit 1984 verdient applaus. Dat na zo’n vijf uur film de slotakte van DUNE: PART TWO rommelig en gejaagd is, doet daar weinig aan af. Missie geslaagd, op naar Dune Messiah en de televisieserie.
