Met het bijna drie uur durende THE DARK KNIGHT RISES beëindigt Christopher Nolan zijn Batman-trilogie zoals hij die begonnen is: als een indrukwekkende tour de force.
THE DARK KNIGHT RISES grijpt terug op de thema’s, verhaallijnen en personages uit de vorige twee delen. Van de halsketting van de moeder van Bruce Wayne (Christian Bale) tot Ra’s Al Ghul en de League of Shadows uit BATMAN BEGINS (2005), met de dood van Harvey Dent aan het einde van THE DARK KNIGHT (2008) als het nieuwe startpunt. Belangrijke personages als Alfred (Michael Caine), Lt. Jim Gordon (Gary Oldman) en Lucius Fox (Morgan Freeman) blijven zich verder ontwikkelen. Nieuwe personages verschijnen ten tonele: Marion Cotillard als toch iets meer dan love-interest Miranda Tate, Joseph Gordon-Levitt als toch iets meer dan agent John Blake, Anne Hathaway als Selina Kyle in Catwoman-outfit, en natuurlijk het zwaargewicht van deze aflevering: Bane (Tom Hardy).
Bane, een monsterlijke kolos die verscholen gaat achter een angstaanjagend masker, en zijn mannen overvallen in de openingsscène het vliegtuig van een zekere Dr. Leonid Pavel. Dat is geen kwestie van een gewone kaping: ze demonteren het toestel in volle vlucht! Het slaat natuurlijk nergens op, maar het ziet er wel ontzettend spectaculair uit. David S. Goyer en Jonathan en Christoper Nolan, de mannen die de trilogie schreven, geven ook niet meteen weg wat de inzet is van deze actie en stapelen het eerste uur kwestie op kwestie. Maar Bane belooft alvast: ‘Now is not the time for fear. That comes later.’
Wat volgt is drie uur spektakel dat overloopt van de verhaallijnen. Aan het einde van THE DARK KNIGHT nam Batman de schuld op zich aan de dood van Harvey Dent. Alleen Batman en zijn vriend Jim Gordon weten dat de officier van justitie in werkelijkheid de psychopathische Two-Face was. Dent staat nu te boek als held. Batman is voortvluchtig. Bruce Wayne vertoont zich niet meer in het openbaar. De Dent Act veegt de misdaad van de straten. De leugen is de prijs die ze betalen voor een veilige stad.
Dus wat zou Batman nog terug kunnen brengen? Waarom breekt Selina Kyle in bij Wayne en steelt zijn vingerafdrukken? Gordon, op zoek naar een verdwenen parlementslid, stuit ondertussen in de riolen van Gotham op Bane. Wat vreet hij daar uit en wat heeft de afdeling Applied Sciences van Wayne Enterprises daarmee van doen? Is de ernstig verzwakte Batman wel opgewassen tegen Bane? Waar komt die eigenlijk vandaan? ‘Sometimes The Pit sends something back.’
Hoewel minder expressief dan The Joker, is Bane een minstens zo interessante figuur. Dé grote angst waaraan de Batman-trilogie van Nolan appelleert is de angst voor anarchie en wetteloosheid. Bane is, net zoals Ra’s Al Ghul en The Joker dat voor hem waren, een brenger van chaos. Voor Ra’s Al Ghul was dat een morele noodzaak, hij zag chaos als een zuiverend vuur. De anarchie die The Joker bracht, kwam voort uit waanzin. Bane’s motieven lijken politiek. Zijn eerste publieke daad is een aanval op Wall Street (‘It’s not your money, it’s everybody’s money!’). Hij hitst het volk op: ‘Gotham does not belong to the corrupt, the rich, the oppressors. We give it back to you!’ Hij richt zelfs revolutionaire rechtbanken op die de vijanden van het volk de keuze geven tussen de dood of verbanning. Bane, de bijna gezichtsloze reus die omhoogklom uit The Pit, is de wraak van de onderklasse en hij is in deze tijden van economische crisis actueler dan ooit. En in zijn ideologische verblinding gaat hij tot het uiterste: hij legt het lot van de 12 miljoen inwoners van Gotham in handen van één anonieme ‘ordinary citizen’.
Niet voor niets spreekt men in de film van ‘Bane’s revolution’. Selina Kyle waarschuwde al: ‘There’s a storm coming Mr. Wayne. […] When it hits you’re all going to wonder how you ever thought you could live so large and leave so little for the rest of us.’ Bij zulke woorden is het moeilijk niet te denken aan de kredietcrisis of de Occupy-beweging. Tot vrijwel het einde van THE DARK KNIGHT RISES, wanneer agent John Blake probeert een bus weeskinderen te evacueren, is het gevoel van onmacht tegenover het onrecht en de falende autoriteiten datgene wat de film motiveert.
In de verte doet Bane denken aan iemand als Julian Assange: een man die uit naam van democratie en volledige transparantie elk staatsgeheim openbaar maakt. Ook al heeft dat, althans volgens de autoriteiten, zeer ernstige consequenties. Bane plaatst Batman voor het dilemma dat hem, en ons, al tijden bezig houdt. Batman wil eigenlijk precies hetzelfde als zijn tegenstanders – een einde aan de corruptie en decadentie in Gotham – maar hij weet dat de prijs van verzet chaos en destructie kan zijn. Net zoals wij de transparantie willen die Wikileaks ons belooft, terwijl we ons tegelijkertijd afvragen wie nu eigenlijk Assange controleert. Dit laatste deel van de Batman-trilogie is het meest expliciet over het dilemma van de onbetrouwbare autoriteiten aan de ene kant, en het gevaar van eigenrichting aan de andere. De antwoorden, voor zover de film die biedt, zijn niet geruststellend.
Dat zijn grote thema’s, maar Nolan verpakt ze opnieuw in topvermaak. Het visuele spierballenvertoon en Hans Zimmers loeiharde en bombastische score zijn iets te veel van het goede, maar passen wel bij de ambitie van het verhaal. Anne Hathaway is geslaagd als Catwoman. Michael Caine is soms wat té sentimenteel. Wel erg jammer is dat in de laatste akte de oude vertrouwde plotmachine weer begint te draaien. Wat Bane interessant maakt verdwijnt naar de achtergrond en maakt plaats voor niet één, maar twee tikkende tijdbommen. Vijf Megaton kan niet helemaal camoufleren dat Nolan de finale afraffelt.
Mag hij ook, na drie delen en bij elkaar 456 minuten plankgas? Denk eens terug aan Adam (‘Pow!’) West, Joel Schumacher of zelfs de vermakelijke versies van Tim Burton. Nolan leverde de spectaculairste en inhoudelijk ook meest interessante Batman tot nu toe.
Distributie: Warner Bros. Release NL: 20 juli, BE: 25 juli 2012. Copyright: Barend de Voogd. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 19 juli 2012
