Tot november duurt het nog tot de door Spike Lee geregisseerde remake van Park Chan-wooks cultsucces OLDBOY in de Nederlandse bioscopen verschijnt. Park zelf doet gelukkig al eerder van zich spreken met de barokke psychologische thriller STOKER. Ook een soort van remake trouwens.
“We hebben nooit een film van Park Chan-wook vertoond en we zullen dat in de toekomst ook nooit doen.” Aldus een buitengewoon stellige programmeur van het IFFR, van wie ik jaren geleden wel eens wilde weten waarom een festival dat zoveel Azië in zijn programmering stopt de films van de Koreaan leek te mijden als de pest. Parks films zouden moreel niet deugen, luidde de toelichting, en daar moest ik het maar mee doen.
Des te verrassender dat de nieuwe Park, STOKER, anno 2013 wel op het programma van het IFFR stond, op de eervolle positie van afsluiter nog wel. Heeft de man die met de ultra-bloederige wraakfilms SYMPATHY FOR MR. VENGEANCE, OLDBOY en SYMPATHY FOR LADY VENGEANCE de wereld veroverde, eindelijk een moreel acceptabele film gemaakt?
Park goes Disney? Integendeel. STOKER is een heerlijk pervers melodrama, met in de drie hoofdrollen personages in oplopende gradaties van monsterlijkheid. In Rotterdam waait tegenwoordig kennelijk een andere wind, en gelukkig maar, want Park manoeuvreert zijn eerste Engelstalige film met grote stuurmanskunst langs potentiële gevaren. Ja, de regisseur doet een stap in de richting van een breder publiek. Nee, hij heeft zich niet met huid en haar aan Hollywood uitgeleverd. En nee, STOKER is geen slap aftreksel van zijn Koreaanse werk.
PAS DE TROIS
Misschien is moeder Evelyn Stoker (Nicole Kidman) nog wel de meest menselijke van het trio: kersverse weduwe, labiel, oppervlakkig en een kwetsbare prooi voor oom Charlie (Matthew Goode), jongere broer van haar overleden echtgenoot en gladjanus par excellence. Charlie voert iets in zijn schild en dat voelt Evelyns dochter India (Mia Wasikowska) haarfijn aan. Wanneer Charlie vrijwel direct na de begrafenis bij Evelyn en India intrekt, voelt de laatste aanvankelijk alleen afkeer. Haar moeder valt evenwel als een blok voor de charmeur met zijn gladde gebruinde gezicht. Langzaam maar zeker raakt ook India in zijn ban. Afkeer wordt fascinatie en ten slotte begeerte. Of is het honger naar kennis van het Kwaad?
De drie personages voeren van meet af aan een soort pas de trois op, met de regisseur als onzichtbare vierde danser. Terwijl de gevoelstemperatuur in huis tot broeierigheid wordt opgeschroefd, leeft Park zich uit in vreemde, ontregelende camerstandpunten en -bewegingen, en dito overvloeiers en cuts, die de werkelijkheidsillusie plagerig ondergraven. Het is ‘maar’ film, laat Park ons met iedere zwierige camerabeweging, iedere gekunstelde beeldovergang, weten. Hij vraagt van zijn publiek geen suspension of disbelief; hij versterkt het ongeloof juist. Met het kennelijke genoegen van de postmodernist.
JACHTPARTIJ
Wanneer India aan de piano zit, verbeeldt ze zich dat oom naast haar plaatsneemt op de kruk. Het leidt tot een stomende quatre mains, waarbij het meisje tot een orgastisch hoogtepunt komt. Ondertussen geeft het verspringen tussen realiteit (India zonder oom op de kruk) en fantasie (mét oom) Park de gelegenheid om ook visueel te zwelgen in India’s aan hysterie grenzende vervoering.
De Koreaan vroeg minimal music-kopstuk Philip Glass de muziek voor de scène te componeren. Die had toevallig een stuk liggen, geschreven voor een echtpaar, waarbij de man dicht tegen de vrouw aanschuift om achter haar rug langs naar de toetsen te reiken. Park nam het idee over. ‘Een seksuele handeling’, volgens Park, en in het geval van India en haar oom nog incestueus ook. De regisseur legt het er dikker dan dik bovenop.
Evenmin erg subtiel is het (cgi-gestuurde) spinnetje dat na enige omtrekkende bewegingen onder India’s rok kruipt. Het kan niet anders of het insect staat voor oom Charlie die op zijn beurt het seksueel ontwaken van de puber symboliseert. Maar Park laat het daar niet bij; de komst van oom stimuleert ook een ander ontwaken, dat van India’s gewelddadige natuur. Flashbacks naar een jachtpartij met wijlen haar vader (een kleine rol van Dermot Mulroney) geven aan dat de basis ervoor al eerder gelegd is. Oom Charlie zet de ‘opvoeding’ voort. Het doden van een dier bleek slechts de opmaat voor het echte werk: het vermoorden van een mens. Oom doet het voor – in een scène die moord zowaar tot een esthetische performance voor drie acteurs en één broekriem omtovert – waarna India zich thuis bevredigt onder de douche. Geweld als de ultieme seksuele prikkel.
SPIELEREI
Wil Park (dan wel de hier als scenarist debuterende Prison Break-acteur Wentworth Miller) soms aantonen dat geweld diep in het DNA van de Amerikaanse samenleving zit en van generatie op generatie wordt overgedragen? Of is zijn film toch niet meer dan spielerei? De regisseur zelf heeft er geen behoefte aan zijn werk van een handleiding te voorzien. Park, in een recent interview: ‘Maar als je me het mes op de keel zet, zou ik zeggen dat de boodschap is: zelfkennis is zelfbevrijding.’
Whatever.
In plaats van te graven naar diepzinnige betekenis, valt er veel voor te zeggen om stoker als een spel met de filmgeschiedenis te zien. Gespeeld op hoog esthetisch niveau, dat wel. De titel verwijst natuurlijk naar de schrijver van Dracula en met een beetje fantasie zou je oom Charlie als een nazaat kunnen zien van de bloeddorstige aristocraat, zoals die door de jaren heen in de verfilmingen gestalte kreeg. Ook met het tot twee keer toe verfilmde Lolita van Vladimir Nabokov lijken Park en Miller te flirten. Maar de werkelijke blauwdruk voor de film is Hitchcocks SHADOW OF A DOUBT (1943). Hoewel Park beweert dat hij al te opzichtige knipogen naar de master of suspense uit het oorspronkelijke script van Miller verwijderde, is de gelijkenis onmiskenbaar, te beginnen met ‘Uncle Charlie’. In Hitchcocks film is de door Joseph Cotten gespeelde griezel een moordenaar van rijke weduwen. Op de vlucht voor de politie duikt hij onder bij zijn oudere zus en haar gezin, die in een pittoresk Californisch plaatsje een zorgeloos, idyllisch leventje leiden. Niet alleen door de zus, ook door zijn nichtje wordt Charlie hevig geadoreerd. Niet toevallig delen oom en nichtje hun voornaam, en vroeg in de film liggen beiden in een nadrukkelijk beeldrijm mijmerend op bed.
GECORRUMPEERDE ONSCHULD
Park moet ongetwijfeld hebben gedacht dat hij Hitchcock met een vingerende bakvis onder de douche voorbijstreefde in perversiteit. Maar wie de zeventig jaar oude thriller aandachtig bekijkt, staat een schok(je) te wachten. In tegenstelling tot India is haar voorgangster Charlie juist wél een toonbeeld van onschuld en rechtschapenheid. Ook nu nog verbazingwekkend is daarom de scène waarin oom Charlie aan zijn nichtje zijn zonden opbiecht en haar smeekt haar mond te houden totdat hij er onopvallend tussenuit kan knijpen. Zo innig is de band tussen de twee, dat ze zijn verzoek inwilligt. Ogenschijnlijk om geen familieschandaal te veroorzaken, maar de goede verstaander weet beter: Charlie’s incestueuze gevoelens winnen het (vooralsnog) van haar gezonde verstand.
Goed beschouwd is Hitchcocks suggestie van gecorrumpeerde onschuld, zeker binnen de context van een toentertijd veel preutser filmklimaat, subversiever dan alles wat India Stoker aan schandalig gedrag tentoonspreidt. Waarmee maar gezegd is dat de oude meester, lang na zijn dood, zelfs zijn briljantste leerling nog weet af te troeven.
Distributie: 20th Century Fox. Release NL: 11 april, BE: 1 mei 2013. Copyright: Phil van Tongeren. Overname uitsluiten na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #101.
