Das Parfum, de bestseller van Patrick Süskind uit 1985, werd lange tijd als onverfilmbaar beschouwd. Zelfs Stanley Kubrick deinsde voor de onderneming terug. Süskinds landgenoot Tom Tykwer (LOLA RENNT, HEAVEN) ging de uitdaging wel aan en serveert op een riant budget van zo’n 50 miljoen euro in elk geval een overstelpende hoeveelheid visueel snoepgoed.
Net als de roman begint de film met de geboorte van Jean-Baptiste Grenouille rond 1750. Het joch komt ter wereld in een achterbuurt van Parijs en groeit, in de steek gelaten door zijn moeder, op in armoe en eenzaamheid. Slechts zijn uitzonderlijke reukzin onderscheidt hem van andere vagebonden. Uiteindelijk valt zijn hele persoonlijkheid maar tot één passie te herleiden: het opsnuiven van geuren, meer bepaald de lichaamsgeuren van mooie jonge vrouwen. Grenouille (als volwassene gespeeld door de relatief onbekende Ben Whishaw) is geen slecht mens; hij is een amoreel mens. Daarom ook ziet hij er geen been in om de ene na de andere vrouw van het leven te beroven, eerst in Parijs, later in een provincieplaatsje. Na de ontmoeting met de Parijse parfumier Giuseppe Baldini (leuke rol van Dustin Hoffman) krijgt zijn jacht op de ultieme geur een meer geordend karakter. Volgens Baldini is het het ideale parfum altijd uit meerdere componenten samengesteld. Ergo: Grenouilles ideale geur zal aan de lichaamsdelen van meerdere slachtoffers moeten worden onttrokken.
Grenouilles modus operandi levert de meest bloedstollende én esthetische momenten van de film op. Na zijn slachtoffers geheel ontkleed te hebben, wikkelt hij ze in lappen die hij van tevoren met vet heeft ingesmeerd. Wanneer het lichaamsaroma zich aan het vet geeft gehecht, wordt dit laatste uit de lappen gewrongen om vervolgens tot reukwater te worden gedestilleerd. Aan het slot van de film is Grenouille een almachtige figuur geworden, die met een vleugje van zijn wonderparfum hele mensenmassa’s aan zijn voeten krijgt.
Met heel veel dichterlijke vrijheid zou je Grenouille (Frans voor ‘kikker’) een Harry Potter from hell kunnen noemen. Ook hij is een soort tovenaarsleerling wiens avonturen zich afspelen tegen een barok vormgegeven, met gothic-invloeden verlucht decor.
Het sprookjesachtige karakter, versterkt door de licht ironische verteltrant van onzichtbare commentator John Hurt, weerhoudt PERFUME ervan een horrorfilm te worden die dieper resoneert. De intrige is opgebouwd uit een reeks wonderbaarlijke incidenten uit een moordenaarsleven, waarbij de psyche van de dader een onkenbaar raadsel blijft. Het is alsof een diepzeefilmer op de bodem van de oceaan de camera richt op een vreemde nieuwe levensvorm; we verwonderen ons over de vreemde capriolen van het organisme, maar begrijpen doen we ze niet. Goed, de vergelijking met Harry Potter is vergezocht, maar met collega-moordenaar Hannibal Lecter heeft Grenouille misschien nog wel minder gemeen. Van enige reflectie op de eigen bezigheden – bij Lecter bespeurbaar in het plezier om zijn eigen intellectuele overwicht – is bij Grenouille geen sprake. Hij is als een dier; handelend uit instinct.
De enige figuur waarmee de kijker zich enigszins kan identificeren is de vader van Grenouilles laatste slachtoffer. Gespeeld door Alan Rickman maakt alleen dit personage zich los uit Tykwers plaatjesboek, waarin iedere andere rol een decoratief element is tussen andere decoratieve elementen. Zijn bezorgdheid om zijn dochter en woede over het lakse optreden van zijn stadgenoten wanneer er al meerdere slachtoffers zijn gevallen, zijn uit het leven gegrepen. Maar Rickman kan in zijn eentje niet verhelpen dat PERFUME vooral een machtig en ingenieus vormgegeven bouwwerk is, waar wezens van vlees en bloed geen onderdak hebben gevonden.
Di (NL): RCV (BE: 18 oktober/NL: 7 december)
Copyright Phil van Tongeren. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 28 november 2006.
