De fast forward knop op de videorecorder heeft de pornofilm de das omgedaan, zo leerden we in BOOGIE NIGHTS. De kijker kreeg de mogelijkheid om direct naar de daad door te spoelen, en daarmee werd het vertellen van een heus verhaal in een klap zinloos.
Er valt weinig tegen in te brengen: de gemiddelde kijker wil actie en wel meteen. En zo veranderde de Amerikaanse pornofilm eind jaren zeventig van een inhoudelijk interessant en grensverleggend fenomeen in een eindeloze stortvloed aan mechanische handelingen. De opkomst van de harde pornofilm kostte Russ Meyer al eerder de kop: de koning van de tietenfilm wilde er niet aan en werd door de tijdgeest ingehaald. Collega Radley Metzger draaide onder het pseudoniem Henry Paris wel een paar expliciet pornografische films, maar stelt achteraf dat hij zijn eerder onder eigen naam gemaakte erotische films veel beter vindt. Net op het moment dat Meyer en Metzger er de brui aangaven, besloot de Italiaan Tinto Brass dat porno nooit zaligmakend kon zijn en er juist behoefte was aan erotiek die het nodige te raden overlaat.
Brass maakte eerder aardige thrillers en maatschappijkritische pamfletten en gooide met SALON KITTY (1975) het roer om, om zich tot op de dag van vandaag te specialiseren in erotiek waarin de bil centraal staat. De enige uitzondering op zijn overwegend keurige aanpak is de monsterproductie CALIGULA (1979), maar daarbij kwamen de expliciet pornografische scènes op het conto van producent en Penthouse-uitgever Bob Guccione, die Brass de montage ontnam en extra scènes toevoegde. Dat Brass zich nu al vijfentwintig jaar staande houdt bewijst zijn gelijk en maakt hem tot een uniek figuur in de mondiale filmwereld. Het is daarom goed dat distributeur Dutch Filmworks een drietal eerder apart verschenen films nu in een Brass videobox samen uitbrengt, al valt er op de uitvoering wel wat af te dingen.
Het specialisme van de regisseur maakt namelijk dat ondertitels niet alleen storend werken, ze doen de essentie van Brass’ erotiek ernstig geweld aan. Koning Kont speurt de halve aardkloot af om de mooiste derrières in zijn films te krijgen, gebruikt bij voorkeur een kikvors-perspectief om het spektakel optimaal in beeld te brengen en laat de monden van zijn mannelijke personages daarbij regelmatig openvallen, om zo zijn bewondering voor een fraaie bilpartij extra te benadrukken. Het is de rode draad in Brass’ oeuvre, het bestaansrecht van zijn films, zijn signatuur. Maar op het moment dat dialogen samenvallen met de blik op een bilpartij, wordt die op brute wijze aan het gezicht onttrokken door die verdraaide ondertitels. Zo komt een echte Tinto natuurlijk niet goed tot zijn recht.
De drie uitgebrachte films moeten het niet echt van de plot of de dialogen hebben, al doet Brass zijn best om ook op dat vlak te amuseren. In PAPRIKA volgen we heldin Deborah Caprioglio bij haar avonturen in een reeks bordelen, waarbij de regisseur de gelegenheid te baat neemt om de invoering van het Italiaanse bordeelverbod decennia na dato nog eens te bekritiseren. Door het fragmentarische karakter van de avonturen bestaat de film uit een reeks losse fuifnummers van wisselende kwaliteit, waarbij Caprioglio bovendien een van de mindere godinnen in Brass’ oeuvre blijkt.
Waar sterke vrouwen doorgaans centraal staan draait THE VOYEUR / L’UOMO CHE GUARDA volledig om de door Francesco Casale vertolkte voyeur, die flink gebukt gaat onder de viriliteit van zijn dominante vader en maar niet kan begrijpen waarom zijn echtgenote haar bevrediging elders zoekt. De film bevat een paar sterke scènes die zijn jaloezie prikkelend vormgeven en heeft met huishoudster Christina Garavaglia een passend antwoord op Sophia Loren, maar Brass komt beter uit de hoek wanneer mannen een ondergeschikte rol in zijn films spelen. Zoals in de beste van dit drietal, MONELLA / FRIVOLOUS LOLA, waarin de schalkse Anna Ammirati als dorpsmeid in de jaren vijftig haar maagdelijkheid wil verliezen. Dat blijkt niet eenvoudig, want alle mannen in haar omgeving mogen graag naar haar kijken, maar blijven trouw aan de benauwende normen en waarden die Brass zo verafschuwt.
Net als Russ Meyer ontwikkelde Tinto Brass een amusante en zeer herkenbare stijl, die niet alleen in cameravoering en muziek tot uiting komt, maar zich ook in de decors laat gelden. Geen decor is compleet zonder een fallussymbool of twee, waarbij hoge, afgeronde raamkozijnen en deurposten in meerdere opzichten functioneel zijn en interieurs wemelen van de erotische verzamelobjecten. In THE VOYEUR gaat Brass nog een stapje verder, door zijn acteurs van opzichtig bungelende en hardrubberen stuntpikken te voorzien, maar deze curieuze knieval naar het hardere werk past niet echt in zijn universum. THE VOYEUR en FRIVOLOUS LOLA zijn overigens ook op dvd verschenen, waardoor die vermaledijde ondertitels zich met een druk op de knop laten verwijderen, en het ligt voor de hand dat PAPRIKA nog zal volgen. De fast forward knop mag de pornofilm de das om hebben gedaan, de subtitle knop van de dvd-speler betekent de redding van het levenswerk van De Laatste der Erotomanen.
Copyright Bart van der Put. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. .Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #47, september/oktober 2000.
