Disneys droomfabriek braakt live-actionversies van klassiekers uit in het koortsachtige tempo van een meestervervalser die vreest dat hij er niet lang meer mee weg zal komen. Deze keer krijgt DUMBO, de kleine olifant met de grote oren, een facelift.
Eerlijk is eerlijk: van alle films die Disney voor nieuwe generaties aan het herkauwen is, vraagt DUMBO misschien wel het meest om een update. Het origineel stamt uit 1941, en is daarmee de oudste film die aan een hertaling wordt onderworpen. Indertijd woedde de Tweede Wereldoorlog, en de animatie is duidelijk op een oorlogsbudget gemaakt. Daarbij bevat ze – voor de verwende sneeuwvlokjes van tegenwoordig – wel érg veel gruwelijke dierenmishandeling. En erger: achteloos racisme. Zonde, want het verhaal heeft genoeg ingrediënten om een nieuw publiek te betoveren.
In het kort: schattig circusolifantje heeft het zwaar. Iedereen bespot hem om zijn reusachtige oren, zijn moeder wordt bij hem weggehaald en tijdens zijn circusnummer gooien clowns hem elke avond voor het oog van schaterlachend publiek uit een brandend gebouw. Maar dankzij de hulp van een muis, een paar kraaien en wat alcohol (!) leert hij dat hij z’n grote oren kan gebruiken om te vliegen. Dumbo wordt een wereldster; moeder uit de cel gehaald; eind goed, al goed.
Zo’n verhaal, over het je toe-eigenen van wat je bijzonder maakt, zou een kolfje naar de hand van regisseur Tim Burton moeten zijn. Zijn oeuvre valt goeddeels in te koken tot ‘buitenbeentje leert zijn eigenaardigheden accepteren’. Dus… waar gaat het mis? We beginnen in 1919, als circus Medici door de Zuidelijke Staten tourt. Het circus is bij uitstek een verzamelplaats van de charmante freaks die Burtons universum bevolken. Hij schildert een visioen in vaalrood en sepia, met messenwerpers, fakirs en zeemeerminnen. De nostalgie waait je als een woestijnbries tegemoet. Maar de magie van de ’41-versie is verdwenen. In deze wereld geen pratende dieren, geen ooievaars die babies rondbrengen. Wel krijgen we een vader met PTSS en dierenbeulen met zwepen. De rol van Timothy de muis wordt overgenomen door twee onuitstaanbare kindertjes.
Colin Farrell speelt veteraan Holt Farrier. Hij had een acrobatische paardenact, samen met zijn vrouw. De Eerste Wereldoorlog scheidde hem van zijn gezin, zijn vrouw stierf en hij raakte ergens in de loopgraven zijn arm kwijt. Met één arm kun je blijkbaar niet paardrijden, dus hij mag voortaan voor de olifanten zorgen. Circusdirecteur Max Medici (Danny Devito) heeft net een drachtige olifant gekocht en al snel niest Dumbo zich het verhaal, en de harten van Holts kinderen, binnen.
In de oorspronkelijke film is de verhaallijn volkomen helder: aan het begin kan Dumbo niet vliegen, aan het eind wel. De climax laat tot op de laatste seconde in het midden of het hem wel of niet gaat lukken, en is daardoor bloedstollend. De catharsis – Dumbo die over het publiek scheert en zijn pestkoppen de stuipen op het lijf jaagt – is enorm. Bij Burton bereikt Dumbo al in de tweede akte wereldfaam. Dat speelt hem in de kijker bij V.A. Vandevere (Michael Keaton), een geldwolf met een amusements-imperium. Hij koopt niet alleen Dumbo, maar het hele circus van Max Medici op. ‘Er wordt elke minuut een sukkel geboren,’ schijnt de beroemde circusbaas/charlatan P.T. Barnum ooit gezegd te hebben, en dit keer is Medici die sukkel. Al gauw blijken Vandeveres intenties minder nobel dan hij had voorgespiegeld. Er volgt een bijzonder langdradige ontknoping, vol kluchterige achtervolgingen.
Er is niets visionair of onvergetelijk aan deze film. Alles is gerecycled, van de art-direction tot de performances. Danny Devito schmiert erop los, Farrell doet zijn gekwelde Alleman, Eva Green speelt Helena Bonham Carter. De kinderen acteren als robots. Michael Keaton geeft een sprankje subtiliteit aan een rol die geschreven is als karikatuur van de kapitalist. In feite is hij de vleeswording van de Walt Disney Company: zijn hysterische pretpark Dreamland is duidelijk een parodie op Disneyland en zijn cynische, zelfs harteloze exploitatie van ‘het mystieke’ is feitelijk de samenvatting van Disneys marketingstrategie.
De vraag is welk punt Burton hiermee wil maken. Als jonge animator is hij ooit uit de stal van Disney weggevlucht, om zich na het opbouwen van zijn eigen Burton-brand weer als de verloren zoon aan de borst van de muis te laten drukken. Hoe hypocriet is het om een budget van 100 miljoen Disneydollars te gebruiken om de vercommercialisering van kinderdromen af te kraken?
Het meest schrijnende voorbeeld van Burtons gefnuikte creatieve genie is zijn behandeling van Pink Elephants on Parade. In de ’41-versie bezatten Dumbo en Timothy zich per ongeluk aan een emmer drank. Toeterlam zien ze een nachtmerrie vol roze olifanten aan zich voorbij marcheren, zingend en swingend en op bekkens rammend. De animatieclip breekt volledig met de stijl van de film, en schijnt geïnspireerd te zijn door het surrealisme van DalÃ. Je kunt je voorstellen dat dit in handen van een enthousiast team tot iets geweldigs, misschien zelfs baanbrekends omgewerkt had kunnen worden. Helaas, meer dan roze zeepbellen en wat fanfaremuziek krijgen we niet.
Overigens mag mevrouw Jumbo, die min of meer verantwoordelijk is voor de dood van een dierenbeul, Max Medici wel dankbaar zijn. Drie jaar eerder, in de echte wereld, werd haar soortgenote ‘Murderous Mary’ opgehangen aan een hijskraan, omdat ze haar trainer had doodgetrapt. En in 1903 gebruikte Edison de terechtstelling van olifant Topsy als reclamestunt om te laten zien hoe geschikt zijn electriciteit was voor het uitvoeren van de doodstraf. Het snuff-filmpje dat hij ervan maakte, Electrocuting An Elephant, is online te vinden. Triggerwarning voor zware dierenmishandeling natuurlijk. Maar je bent wél na anderhalve minuut van de ellende af, terwijl Burtons DUMBO die tot bijna twee uur weet uit te rollen.
