Het nieuwe Britse label Yume Pictures brengt met RED ANGEL en BLIND BEAST twee fantastische dvd’s uit van een in het Westen tamelijk onbekende grootmeester van de Japanse cinema: Yasuzo Masumura, een regisseur die een hele golf filmmakers beïnvloedde en altijd de grenzen van het toelaatbare opzocht. En soms overschreed.
Hoewel zijn werk in Japan wordt gerekend tot de klassieke nationale cinema, is Yasuzo Masumura (1924-1986) buiten zijn vaderland eigenlijk niet zo bekend. Zijn invloed reikt echter wel ver. Tot in het oeuvre van bij ons wel bekende cineasten als Takashi Miike en Shinya Tsukamoto herkent men zijn stokpaardjes: duidelijke sympathie voor buitenstaanders en afkeer van burgerlijke moraal, gekoppeld aan een sterke drang om de grenzen van seksualiteit en geweld in de cinema te verleggen. Hij deed dat opmerkelijk genoeg zonder in groteske clichés te vervallen. En ook bijzonder is zijn aanpak van controversiële thema’s, waarin hij een intellectuele visie met een humane benadering verenigt. Een manier van werken die hem vaak vergelijkingen met zijn Amerikaanse zielsverwant Sam Fuller opleverde.
Hoewel Masumura gedwongen werd zich aan te passen aan de regels van de grote studio’s waarvoor hij werkte, wist hij toch prikkelende en originele films te maken. Zó origineel zelfs dat hij met zijn debuut KUCHIZUKE/KISSES (1957) wordt gezien als de vader van de ‘Japanse new wave’, waarvan Nagisa Oshima (MERRY CHRISTMAS, MR. LAWRENCE) de beroemdste exponent zou worden. Binnen zijn oeuvre van een dikke zestig titels springen er twee onmiddellijk in het oog: AKAI TENSHI/RED ANGEL (1966) en MOJU/BLIND BEAST (1969). Hoewel beide werden gemaakt voor de commerciële Daiei-studio, bevatten ze een subversieve toon waaraan een moderne non-conformist nog een puntje kan zuigen.
Trots
De openingsbeelden van RED ANGEL – oorlogsfoto’s van de Japanse invasie in China in de jaren dertig – maken al duidelijk dat deze film geen theekransje zal worden; als uitsmijter zien we achter Masumura’s regiecredit een rottende schedel in een loopgraaf. De kalme voice-over van de jonge verpleegster Nishi (Ayako Wakao) begeleidt de beginscène waarin ze al meteen wordt lastiggevallen door patiënten en slachtoffer wordt van een meervoudige verkrachting. Masumura schroeft de vernedering en ellende snel op wanneer Nishi in een veldhospitaal vlakbij de frontlinie terechtkomt. In een ongekend expliciete, horror-achtige scène ontmoeten we dokter/chirurg Okabe (Shinsuke Ashida), die aan de lopende band amputaties en andere ingrijpende operaties uitvoert. Het gekrijs van de patiënten die hun ledematen zonder noemenswaardige verdoving verliezen, gaat door merg en been. Armen, benen en andere lichaamsdelen worden in emmers gekieperd.
Nishi wordt Okabe’s assistente. De twee herkennen in elkaar eigenschappen, trots en goedheid, waaraan ze ondanks de helse oorlog blijven vasthouden. Nishi wordt verliefd op Okabe en neemt zijn morfine- en alcoholverslavingen (die hem impotent hebben gemaakt) voor lief. De twee beleven tussen het werk door enkele korte, tedere momenten van geluk. Maar Nishi’s goedheid drijft ook mensen tot waanzin en zelfmoord – het lijkt alsof deze engel gedoemd is te lijden, hoe goed ze het ook met de wereld voorheeft. Ze weigert echter haar ondraaglijke lot te accepteren. Wanneer Nishi en Okabe naar een vooruitgeschoven legerpost vertrekken om daar bij te springen tijdens een noodsituatie (er is cholera uitgebroken en de post is bijna omsingeld) bloeit hun liefde op als nimmer tevoren. Maar de vijand rukt op.
Hangijzer
RED ANGEL is een bijzondere film, om meerdere redenen. Allereerst is er het oorlogsthema: nog altijd is de voornoemde invasie in China en Japan een beladen onderwerp, en Masumura’s kritiek op het Japanse handelen en de militaire hiërarchie liegt er niet om. Dat is niet niks voor een film uit 1966, zeker als je je realiseert dat veertig jaar later dit oude zeer in zowel Japan als China nog steeds tot demonstraties leidt. Dan is er het beheerste tempo, het ingeleefde acteerwerk en de visuele stijl, waarbij Masumura elke scène opnieuw vanuit een perfect kader filmt.
Fraai is ook de intieme scène waarin Okabe naar de voornaam van Nishi vraagt. Die luidt Sakura (kersenbloesem), waarop hij zegt: ‘Een kersenbloem moet snel opbloeien en net zo snel vergaan.’ Ze is echter trots op haar naam: ‘Ik wil mijn naam eer aandoen.’ Ziehier het thema van dit emotionele noodlotsdrama: temidden van dood, ellende en een wereld die niets om hen geeft, blijven out-casts Nishi en Okabe geloven in elkaar, in liefde en in iets nobels dat ze niet kunnen benoemen, maar waarvan ze weten dat het bestaat.
De film gaat ver in zijn verbeelding van seksualiteit, terwijl Masumara zijn hoofdpersonages niet veroordeelt; ze doen de dingen die ze moeten doen (‘Ik heb er geen reden voor’, verklaart Nishi). RED ANGEL krijgt zo een duistere toon, een sfeer die naar het decadente neigt en een fascinatie voor het verbodene uitdraagt. Masumara lag op koers. Want met zijn volgende project, MOJU, wederom een film over een amour fou, ging hij veel, veel verder.
Extase
De blinde beeldhouwer Michio (Eiji Funakoshi) ontvoert het beeldschone fotomodel Aki (Mako Mi-dori) naar zijn enorme kelder, die hij met zijn bezitterige moeder (Noriko Sengoku) angstvallig voor de buitenwereld geheimhoudt. Daar heeft hij zijn redenen voor: hij heeft de kelder ingericht als een natte droom van de ware fetisjist. De muren zijn gevormd uit enorme ogen, lippen, borsten, benen en neuzen; op de grond staan twee immense vrouwenbeelden. In deze verduisterde ruimte regeert de waanzin. Michio’s tastzin grenst aan het geniale en hij is op zoek naar het perfecte beeldhouwwerk. Hij denkt het in Aki gevonden te hebben. Na aanvankelijke weerzin dompelt ze zich onder in zijn krankzinnigheid. Er ontstaat een sadomasochistische relatie, waarin de twee elkaars grenzen aftasten, overstijgen, en één worden. Ook Aki is inmiddels blind geworden, en besluit zichzelf op te offeren voor Michio’s ultieme standbeeld: de liefdesdood als gedeelde extase.
MOJU is een werk van waanzin. Het is de blauwdruk voor en superieure voorloper van talloze Nippon-varianten op het thema van ‘pijnlijke liefde’, zoals IN THE REALM OF SENSES, AUDITION en BEAUTIFUL GIRLS HUNTER. Masumura gaat ver in deze draaikolk van perverse psychologie: van een evident Oedipuscomplex, via fetisjisme en sadomasochisme, tot ware, innige, pure liefde, niets is de regisseur te dol om de kijker te doen walgen, verbijsteren en ontroeren. De verbluffende art direction van Shigeo Mano is het vierde personage in deze minimalistisch opgezette maar diepgaande studie naar menselijke lust en ultieme verlossing. Er gaat een vreemde bekoring en diepe melancholie uit van Masumura’s macabere climax, waarin de protagonisten zich letterlijk laten opslokken door eeuwige duisternis – beiden hebben hun zoektocht beëindigd en gevonden waar ze naar zochten, al is de prijs die ze ervoor betaalden de hoogste.
Het is geweldig dat dit meesterwerk van het horrorgenre eindelijk op dvd is verschenen; hij was lange tijd alleen te krijgen op video, Japans gesproken en gekaderd in het verkeerde beeldformaat. Nu komt MOJU, met Setsuo Kobayashi’s schitterende DaeiScope-fotografie te zien in een kraakheldere print, volledig tot zijn recht. Een film om elke keer opnieuw in rond te dwalen en de ogen bij uit te kijken. Een film van een intens treurige schoonheid.
Copyright Mike Lebbing. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Oorspronkelijk gepubliceerd in Schokkend Nieuws #72, winter 2006.
