Wanneer Roman Polanski zich weer met duivelse zaken bezig houdt zijn de verwachtingen hoog gespannen. Met REPULSION, DANCE OF THE VAMPIRES, ROSEMARY’S BABY en THE TENANT leverde hij vier uitstekende genrefilms af. Inmiddels zijn we echter een kwart eeuw en een reeks wisselvallige films zonder horror-elementen verder. Wie bij THE NINTH GATE op voorhand hoopt op een majestueuze terugkeer naar de gloriedagen doet er verstandig aan niet te vroeg te juichen.
Want de film roept dezelfde reacties op als Stanley Kubricks EYES WIDE SHUT: hij is te traag, te vaag en niet van deze tijd. De verwijten zijn begrijpelijk, maar net als bij Kubricks zwanenzang onterecht. Beide regisseurs hadden tijdens het maken van de films al een groot en goeddeels indrukwekkend oeuvre opgebouwd, en als ze zich tegendraads opstellen en een traag tempo hanteren, dan is het waarschijnlijk dat ze daar een goede reden voor hadden. Die reden is duiding. Dit zijn geen hapklare brokken, maar films die de kijker uitdagen om naar een sleutel te zoeken en symbolische elementen te interpreteren, en daar krijgen we ruimschoots de tijd voor.
In THE NINTH GATE speelt Johnny Depp, met snor en sik, de gewiekste Amerikaanse boekhandelaar Dean Corso, die van de in occulte werken gespecialiseerde verzamelaar Boris Balkan (ex-DRACULA Frank Langella) de opdracht krijgt twee exemplaren van De Negen Poorten van het Koninkrijk der Schaduwen te traceren. Balkan stelt dat de missie louter dient om te onderzoeken of zijn eigen exemplaar een vervalsing is, maar Corso ontdekt bij zijn naspeuringen in Europa dat er meer aan de hand is, waarop hij in een satanisch complot lijkt te zijn beland.
Op het eerste gezicht mag de film een tamelijk eenduidig en ogenschijnlijk nodeloos opgerekt verhaaltje vertellen, maar wie zijn ogen goed de kost geeft en de grijze massa laat werken, krijgt al snel het gevoel dat er meer aan de hand is. Het gekraak in de hersenpan wordt beloond in de laatste scènes, die in symboliek zowel onthullen als verhullen en daarmee het ambivalente karakter van Depp’s personage intact laten.
Het is een gewaagde en allesbehalve commerciële zet van Polanski, die het gebruik van publieksvriendelijke elementen zoals spectaculaire trucages bovendien achterwege laat en slechts een memorabel sinistere moord serveert. Is Polanski daarmee een oude lul die zijn kunstje verleerd is? Ik denk het niet. Hij heeft een elegante, occulte thriller gemaakt waarover veel nagepraat kan worden, en dat is prijzenswaardig, zeker in een periode die gedomineerd wordt door films die vorm boven inhoud stellen en zelden tot nadenken stemmen.
PS: In stijl versleuteld, dus achterstevoren, geef ik hierbij mijn duiding van de film, voor gebruik achteraf. reficul si osroc naed. Of niet soms?
Copyright Bart van der Put. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #45, mei/juni 2000.
