Harry Kümels gemankeerde meesterwerk is gebaseerd op de gelijknamige roman uit 1943 van de Gentse fantasy-schrijver Jean Ray (pseudoniem van Jean Raymond de Kremer, 1883-1964). Ray schreef aanvankelijk alleen in het Frans, maar publiceerde later onder de naam John Flanders ook veel Nederlandstalige verhalen.
De Gentenaar zou een avontuurlijk leven hebben geleid: als tiener monsterde hij aan op een zeilschip en maakte een reis om Kaap Hoorn, hij smokkelde alcohol, werd piraat in de Chinese Zee en trok rond met een circus als temmer van wilde dieren. Toen veel later bleek dat hij ook zijn eigen fantastische avonturen verzonnen had, ondervond zijn reputatie daar nauwelijks schade van. De scheiding tussen de auteur en zijn curieuze oeuvre was weggevallen, en Ray geldt met name in het Franse taalgebied nog steeds als een grootheid inzake fantastiek.
In MALPERTUIS zien we hoe de steenrijke excentriekeling Cassavius (Welles) op zijn sterfbed zijn fortuin nalaat aan een groep vrienden en familieleden, op voorwaarde dat ze zijn reusachtige pand Malpertuis niet verlaten. Zijn neef Jan (Carrière) krijgt steeds meer aanwijzingen dat Malpertuis (‘het hol van de vos’) een verschrikkelijk geheim herbergt, maar zijn liefde voor de beeldschone medebewoonster Euryale (Hamp-shire) belet hem te vluchten voor het naderende onheil.
Kümel liet een groot gedeelte van het boek onverfilmd, concentreerde zich op de fantastische en dramatische kern en gaf Ray’s archaïsche taalgebruik in de dialogen een meer eigentijds karakter. Bovenal benadrukte de regisseur de H.P. Lovecraft-achtige aspecten van de roman, met name de idee dat een eeuwenoude orde van sublieme wezens de lotgevallen van de mensheid bepaalt. De cameravoering van Gerry Fisher is betoverend, de soundtrack van Georges Delerue dreigend en majestueus, en de subplot over een ontvoering van de Griekse goden naar een duistere behuizing in een Vlaamse binnenstad intrigerend. Bovendien maakt Susan Hamp-shire grote indruk met maar liefst drie totaal verschillende rollen. En in enkele breed uitgemeten scènes, waaronder de fraaie climax, toont Kümel zich een begenadigd stilist.
Overigens wordt hier de climax van de Vlaamse versie bedoeld, die enkele jaren geleden op de Belgische televisie werd vertoond en zo’n twintig minuten langer is dan de Britse videoversie van distributeur HMV. Kümel monteerde de Vlaamse versie zelf en verzorgde ook de nasynchronisatie, waarbij hij zelf vijf stemmen voor zijn rekening nam. Kümel: ‘Toen United Artists die versie zag, vroegen ze waarom ik die niet ook voor de internationale markt had gemaakt. Toen ik uitlegde dat de producent dat niet wilde, vroegen ze waarom ik niet rechtstreeks naar hen was gekomen. Maar dat zou ik nooit doen, achter de rug van de producent om. De Vlaamse versie komt overigens over een tijdje op dvd in België uit bij het Filmmuseum.’ Het Filmmuseum in Brussel laat desgevraagd weten dat de release van de Malpertuis-dvd in de reeks ‘Kroniek van de Vlaamse Film’ gepland staat voor eind 2004. Het vinden van een pico bello kopie blijkt geen sinecure.
Copyright 2003 Mike Lebbing. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #60, najaar 2003.
