Het is achteraf niet moeilijk voor te stellen waarom Harry Potter zo’n fenomenaal succes is geworden: de pijlers van het boek en de film worden gevormd door fantasieën die in het verleden al hun aantrekkingskracht op kinderen hebben bewezen.
Opvallender zijn de lyrische reacties van de volwassenen, die blijkbaar hun sluimerend verlangen naar een tijd waarin een spannend jeugdverhaal nog troost kon bieden, nu eindelijk de vrije loop mogen laten.
Schrijfster J.K. Rowling heeft een feilloze neus voor bijna-enge, fijn-mysterieuze zaken die ze zo opwekkend heeft samengevoegd, dat de platgetreden paden waar ze zich op begeeft er als bij toverslag weer als nieuw uitzien. De film HARRY POTTER AND THE PHILOSOPHER’S STONE, die het gelijknamige boek getrouw volgt, zit dan ook propvol leuke vondsten, terwijl de basis wordt gevormd door beproefde elementen: de achtergestelde weesjongen, de verzegelde brief, de stoffige Dickensiaanse winkel, een bewegend schilderij, een geheime gang. Voor kinderen die het niet interesseert of zulks al eerder in boeken is opgeschreven, moet HARRY POTTER dan ook een geweldige ervaring zijn. Sterker nog, doordat het boek en de film geworteld zijn in de klassieke kinder- en griezelliteratuur, is het zo’n groot succes.
Het is misschien nog te vroeg om te zeggen, maar hoogstwaarschijnlijk heeft Chris Columbus (HOME ALONE, MRS. DOUBTFIRE) een film gemaakt die nog decennia lang door kinderen en volwassen zal worden gekoesterd, net zoals THE WIZARD OF OZ, SJAKIE EN DE CHOCOLADEFABRIEK en E.T. in het collectieve geheugen van vorige generaties zijn genesteld. Een aanwijzing daarvoor is dat er geen sprake was van een uitgekiende campagne om de hype van het begin af aan te reguleren, en dat het hele fenomeen niet is bedacht om kinderen hun spaarcenten af te pakken, zoals met Pokémon het geval was, maar dat alles gewoon is begonnen bij de fans van het boek. Daarna is het geld pas gaan rollen. Vervolgens zijn de media zich gaan buigen over het jochie: de opiniepagina van NRC Handelsblad opende zelfs met een zwaarwichtig pleidooi om de klassieke Goed-Kwaad-tegenstelling in HARRY POTTER in dit tijdsgewricht, na 11 september, bij te stellen.
Wat uiteindelijk telt voor de bezoeker is het resultaat. De in Amerika tot HARRY POTTER AND THE SORCERER’S STONE omgedoopte film is van begin tot eind een sprankelend, lichtvoetig avonturenverhaal geworden, een soort combinatie van ‘Pity gaat naar kostschool’ en ‘De Kameleon’. De Hogwarts School of Witchcraft and Wizardry waar Harry toe mag treden, is ondanks zijn gotische grootsheid een fijne plek waar dingen gebeuren die iedereen heeft meegemaakt: de eerste dag op school, de nieuwe klasgenoten, de spannende gangen en onbekende boeken, de belofte van kennis vergaren en de excentrieke leraren die streng maar rechtvaardig zijn. Dat de kinderen er leren hoe je op een bezemsteel moet vliegen en hoe je toverdranken maakt, is eigenlijk helemaal niet zo vreemd. Je hoeft alleen maar softbal-les en scheikunde in te vullen en je bent weer op dat regenachtige sportveld of je zit weer in die volgekraste schoolbanken.
Rowling en scenarioschrijver Steve Kloves hebben zich dan ook gehouden aan les één in het fantasy-genre: buitensporige gebeurtenissen moeten voortvloeien uit herkenbare situaties. De scène waarin Harry in een wensspiegel zijn overleden ouders naast zich ziet staan, is een van de sentimentelere stukken uit de film, maar ook deze rouwverwerking wordt voor Columbus’ doen subtiel behandeld. De special effects zijn verder in ruime mate aanwezig, maar doordat de karakterisering solide is, vallen deze niet in een lege put. De enige echt enge scène is die waarin het Kwaad, Lord Voldemort, zich in het donkere bos laaft aan het kwikachtige bloed van een eenhoorn. En het reuzenschaakspel dat de drie tovenaarsleerlingen moeten spelen om door een gesloten deur te komen, is misschien niet bijster origineel, maar wel erg mooi gedaan.
De Hogwarts School met al zijn verborgen verhalen is een rijke bron voor vele vervolgen. J.K. Rowling heeft aangekondigd de serie tot zeven uit te breiden, en nu de eerste van de drie films alle box-office records breekt, zal de filmserie naar alle waarschijnlijkheid nog een paar jaartjes de bioscoopdoeken vullen. Die dominantie en de daarmee gepaard gaande verschraling van het aanbod is het enige wat echt op het HARRY POTTER-fenomeen is aan te merken.
Copyright Mariska Graveland. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #53, december/januari 2001/2002.
