Het succes van de blaxploitation-vampierfilm BLACULA (William Crain, 1972) liet beginnend filmmaker Bill Gunn in eerste instantie geheel koud. Hij was niet geïnteresseerd in dergelijke plotgedreven publieksfilms. Toen hem echter werd gevraagd om voor 350.000 dollar óók een vampierfilm te maken met een Afro-Amerikaanse cast, bedacht hij zich geen seconde.
Gunn pakte het geld en een 16mm-camera en verfilmde een zelfgeschreven verhaal over een aan bloed verslaafde dokter, zonder zich te bekommeren om de verwachtingen van de producent of het publiek. Het resultaat, het obscure GANJA & HESS, leverde hem applaus op in Cannes, maar vernietigende kritieken in eigen land. De producenten zagen hun investering bijkans verdampen en grepen naar de schaar: van de 113 minuten durende surrealistische mengeling van maatschappijkritiek, seks, religie, mystiek en Afro-Amerikaanse geschiedenis bleven er slechts 78 over.
Ook in die verkorte versie deed GANJA & HESS niets. Al vlug na de première stierf de film een vrijwel onopgemerkte dood aan de kassa. Als cultfilm leidde de verknipte versie overigens nog een heel behoorlijk leven, want eenmaal gezien vergeet je Gunns vaak onbegrijpelijke, maar ook zeer indringende visie op het vampierbestaan nooit meer. Dat vonden kennelijk ook het Museum of Modern Art in New York en Martin Scorsese’s Film Foundation. Zij sloegen de handen ineen en restaureerden een volledige versie op basis van rondslingerende 16mm-prints. Die 113 minuten durende GANJA & HESS is nu op blu-ray uitgebracht door Kino Classics. De hogere resolutie van het blu-ray-formaat is overigens nauwelijks een meerwaarde, want de kwaliteit van het grofkorrelige 16mm-bronmateriaal is zeer matig.
Opvallend voor horrorliefhebbers: Gunn strikte voor de hoofdrol niemand minder dan professor en theaterregisseur Duane Jones, beter bekend als Ben uit night of the living dead (George A. Romero, 1968). Als dokter Hess Green speelde Jones zijn eerste rol sinds zijn indrukwekkende debuut in de beroemdste aller zombiefilms.
Op de plot van GANJA & HESS hoef je niet lang te wachten, want die wordt in de proloog al uit de doeken gedaan: Dr. Green krijgt een nieuwe assistent, die de dokter neersteekt met een Afrikaanse dolk en hem daarmee onbedoeld tot bloedverslaafde maakt. Geen stoere vampier à la blacula met scherpe tandjes en een cape, maar een arrogante junk met het eeuwige leven. De dorst naar bloed lest Green eerst nog door te stelen van de huisarts, maar al snel vallen de eerste slachtoffers.
Als Ganja (Marlene Clark), de echtgenote van de door de dokter leeggezogen en ingevroren assistent, komt logeren leert ze al snel het geheim kennen van dokter Hess Green. Ze is echter niet eenvoudig van haar stuk te brengen, en ook de vondst van haar man in de diepvries is geen reden om het logeerpartijtje vroegtijdig af te breken. Sterker, Ganja voelt wel wat voor Hess. Waarop een montage volgt van gelukzalige scènes: ravottende volwassenen, seks en zelfs een huwelijk – allemaal op de funky jazzscore van ene Sam Waymon. Eenmaal getrouwd wil de zwijgzame dokter zijn vrouw laten proeven van bloed en het eeuwige leven. Al snel zuigt ook Ganja haar eerste lichaam leeg. Hun seksuele en mystieke eenheid is volledig, maar hoe lang kunnen zij onopgemerkt aan hun verslaving blijven toegeven?
Gunn nam zich voor een film te maken waarin hij het vampirisme als metafoor gebruikt voor allerhande huis-, tuin- en keukenverslavingen. Hij tart nadrukkelijk de wetten van de mainstreamfilm door van GANJA & HESS een twee uur durende, vaak onbegrijpelijke kaleidoscoop te maken van beelden die in bizarre combinaties achter elkaar zijn gemonteerd. Het geduld van de kijker wordt op de proef gesteld met lange scènes met minimale dialoog, afgewisseld door snel gemonteerde stukken. GANJA & HESS is bovendien voorzien van een muziekscore die het beste te omschrijven is als een niet aflatende aanval op je trommelvliezen. Een combinatie van zeurderige jazz, sologezang, kerkkoren en lang aanhoudende atonale, experimentele synthesizerklanken.
Klaarblijkelijk wenste Gunn niet te tornen aan zijn oorspronkelijke visie en dat heeft deze experimentele kunstfilm van 350.000 dollar opgeleverd, die in de verste verte niet geafficheerd mag worden als horrorfilm. GANJA & HESS is een hoogst pretentieuze en zelfbewust artistiekerige contemplatie op het thema verslaving zonder dat de maker ook maar een seconde rekening heeft gehouden met het publiek. Minutenlange registraties van kerkdiensten doen de plot en het tempo van de film al weinig goed, maar ze doen je ook naar de afstandsbediening grijpen. Je mag het Gunn, die zijn film barstensvol hoofdpijnopwekkend geschreeuw, gezang en gepiep gooide, zelfs dertien jaar na zijn dood nog kwalijk nemen dat je de vooruitspoelknop ook daadwerkelijk indrukt.
Di: Kino International (import). Copyright Ronald Simmons. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #96, juni 2012.
