Edmond Burke (Macy) heeft schoon genoeg van zijn vrouw, van zijn werk, kortom, van het leven zoals hij het tot nu toe geleid heeft. In een bar raakt hij aan de praat met een man (Mantegna) die Edmonds frustraties weet te benoemen.
Blanke loonslaven zoals hij zouden een voorbeeld moeten nemen aan de ‘nigger’. Die zit het liefst onder een boom en ‘watches the elephant.’ Negers hebben het makkelijk omdat ze nergens verantwoordelijkheid voor nemen. Zou Edmond ook ’s moeten doen: overal schijt aan hebben. Tot slot geeft de man hem het kaartje van een striptent en kan Edmonds hellevaart door de onderbuik van de stad beginnen.
Het duurt even voordat hij alle remmen los durft te gooien. Zo raakt hij bij een peep show in discussie met een stripper. Terwijl zij achter een glazen wand zich uitnodigend van haar bh ontdoet (‘Haal je lul uit je broek.’), zeurt hij om zijn wisselgeld (‘Geef me eerst mijn tien dollar terug.’). Maar tenslotte gaat Edmond, die bij de lommerd een mes heeft aangeschaft, door het lint. Een zwarte overvaller krijgt er hard van langs en een serveerster (Stiles) moet haar onbegrip voor zijn wedergeboorte als ‘echte man’ met de dood bekopen. Het einde van Edmonds zwerftocht is van een tegelijk wrange en geestige ironie.
EDMOND is de verfilming van het gelijknamige stuk van toneelschrijver David Mamet, dat precies een kwart eeuw geleden voor het eerst werd opgevoerd. Sinds Mamet zich ook als filmregisseur laat gelden, zijn zijn intriges complexer geworden, maar de kracht van dit vroege werk ligt in het rechtlijnige, onontkoombare verloop van de totaal ontsporende queeste van de hoofdpersoon naar zelfrespect. Voor de regie deed Mamet een beroep op Stuart Gordon, zijn oude maatje uit de dagen van de avantgardistische theater-scene van Chicago anno 1970. Voordat Gordon met RE-ANIMATOR zijn definitieve bestemming vond als regisseur van off beat-horrorfilms, was hij halverwege de jaren zeventig de eerste die Mamets stuk Sexual Perversity in Chicago op de planken bracht.
Laat meteen gezegd zijn dat EDMOND eerder de toneelschrijver dan de horrorregisseur toebehoort. De dialogen, grof maar op een Pinteriaanse manier meer verhullend dan verhelderend, zijn vintage Mamet, evenals antiheld Edmond, wiens personage Macy op het lijf geschreven is. Edmond kan nog zo de beest uithangen, hij blijft een man zonder eigen wil, een op afstand bestuurde conformist, een voorgeprogrammeerde spitsburger. Aan het begin van de film krijgt hij van een receptioniste een briefje met daarop ‘1.15’, te weten het aangepaste tijdstip van een afspraak met zijn baas. 115 is even later ook het nummer van een winkeltje waar een waarzegster is gevestigd en tenslotte is het Edmonds celnummer in de gevangenis; alsof het getal op magische wijze zijn lot bestiert. En dan is er het opvallende beeld van Edmond achter glas, met aan de andere kant een vrouw. Eerst komen we het tegen in de peep show-scène, de tweede keer in de scène waarin Edmond en zijn echtgenote ieder aan een kant van het raam in de bezoekersruimte van de gevangenis zitten. In beide gevallen is de wereld buiten zijn eigen, verwarde geest voor Edmond even dichtbij als ontoegankelijk.
Het stuk en zijn hoofdpersoon zijn producten van hun tijd, de vroege jaren tachtig. Een collega-recensent signaleerde al een parallel met AFTER HOURS (1985) en SOMETHING WILD (1986), waarin eveneens blanke mannen uit de middenklasse worden opgevoerd, die al dan niet opzettelijk een even sinistere als fascinerende onderwereld betreden, waar de gewone regels van het maatschappelijk verkeer niet gelden. Maar je zou Edmond ook kunnen zien als een voorloper van American Psycho’s Patrick Bateman, de ultieme narcist uit het ik-tijdperk, of Michael Douglas’ getergde werkeloze ingenieur uit FALLING DOWN (1993).
Misschien dat Mamets portret van de blanke middenklasse die het spoor bijster is, inmiddels wat minder opportuun mag lijken, dankzij Gordons strakke, gestileerde regie doet dat er eigenlijk niet zoveel toe. Hij situeert het verhaal in een context die tijd- noch plaatsgebonden is. Eigenlijk lopen we gewoon een tijdje mee in Edmonds boze droom, die ook de boze droom kan zijn van iedereen die gebukt gaat onder de sleur van het dagelijks leven, de verloedering van de openbare ruimte en de angst voor de ‘ander’, of dat nu een vrouw of iemand met een andere huidskleur is.
Geen extra’s
Copyright Phil van Tongeren. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #75, najaar 2007.
