De teerling is geworpen. Als eerste titel in de retrospectieve reeks The Films of Jean Rollin ligt de kloeke 3-dvd-digipack van LES DÉMONIAQUES op mijn schrijftafel een beetje te stralen – of is dat laatste mijn verbeelding, ingegeven door sentiment?
Vele jaren zijn inmiddels verstreken sinds Inferno-collega Mike Lebbing mij deze en andere films van de Franse regisseur Jean Rollin liet zien. Het waren gedenkwaardige middagen en avonden. Bijna evenzovele jaren geleden ontmoette ik op een van mijn Parijse omzwervingen, in een filmwinkel vol oude foto’s, affiches en videocassettes, monsieur Norbert Moutier. Deze gepassioneerde genrefilmverzamelaar en uitgever van het fanzine Monster Bis bleek een bekende van Rollin en bood tijdens een prettig cinefielengesprek aan om het contact te leggen met de toen ietwat in de vergetelheid geraakte filmmaker. Het resulteerde in Lebbings bezoek aan Rollin in Parijs, waarna een interview plus overzichtsartikel werden gepubliceerd in ‘onregelmatig verschijnend filmblad’ Camera Obscura. Dit markeerde, om de finale van CASABLANCA te parafraseren, ‘the beginning of a beautiful friendship’. Voor de definitieve dvd-edities van de Rollin-filmografie assisteerde oeuvrekenner Lebbing project-initiator Hans Mekenkamp van Encore onder meer in Amsterdam, Parijs en Dieppe – dit tot tevredenheid van de filmmaker. Kortom: eens te meer loopt het toeval langs geheimzinnige paden naar de lotsbestemming. In de drie schijfjes omvattende verzamelaarsuitgave van LES DÉMONIAQUES, voorzien van een dik en rijkelijk geïllustreerd boekje met in het Engels vertaalde herinneringen van Rollin, het interview uit – jawel – SN #56 en becommentarieerde setfoto’s bij de korte film LES PAYS LOINS uit 1965, is veel energie, expertise en geld gestoken. Met name het financiële aspect is zonder precedent en risicovol voor een onafhankelijke dvd-productie made in Holland. Het weerzien met LES DÉMONIAQUES, ‘un film expressioniste de Jean Rollin’, in de herfst van 2005 is een tijdreis. Kijkend naar de fraaie pre-credits-scène, waarin de hoofdpersonages van deze tragedie over Franse strandjutters en schipbreukelingen worden voorgesteld als betrof het de dramatis personae van een theaterstuk, weet je al dat deze film plezierig weinig gemeen zal hebben met de moderne tijd. Ziehier de artistieke tegenhanger van geijkte formulefantastiek waarvan iedere suggestieve werking door audiobombast en demystificerende special effects steevast teniet wordt gedaan. Bewust in de naïeve stijl van oude serials gedraaid, is het een opmerkelijke introductie tot een horrorverhaal: twee levend aangespoelde meisjes (Lieva Lone, Patricia Hermenier) worden door een groepje barbaarse jutters onder aanvoering van ‘De Kapitein’ (John Rico) en sloerie Tina (Joëlle Coeur) verkracht en vermoord, maar keren als vertoornde engelen der wrake uit het dodenrijk terug. Voor een fooi in 1973 gemaakt tijdens de hoogtijdagen van de ‘sexy cinema’ en buurtbioscoop, behoort LES DÉMONIAQUES tot een thematisch lastig af te bakenen, avontuurlijk filmgenre dat alleen toen kon floreren en nooit terugkomt. Dankzij Rollins unieke, oprecht ouderwetse regiestijl werd het een donker-poëtische klassieker van de Europese fantastiek. Het acteren is zwaar aangezet, de belichting en decors herinneren aan illustraties in oude bundelingen met zeeroversverhalen en streeklegendes. Zo afstotelijk als de verkrachtingsscènes zijn, zo doordesemd van melancholie en cinematografische oerkracht zijn de scènes in de zeebonkentaveerne, de kathedraalruïne en op het scheepskerkhof. Voor wie zonder koele analyse dit zeer particuliere universum kan accepteren, opent zich een poort naar een andere wereld. De eerste en tweede schijf bevatten de film in een stupéfiant mooie, kleur- en nuancerijke transfer in het correcte beeldformaat 1.78:1, respectievelijk zonder en met Engelstalig Rollin-audiocommentaar tijdens geselecteerde passages. Op de tweede schijf bevinden zich verder de oorspronkelijke trailer plus een interview van Lebbing met acteur Willy Braque – tegenwoordig piloot, maar indertijd op het Normandische eiland Chausey voor Rollin de beschonken jutter Le Bosco. Kostbare bonus op de derde schijf is het van optioneel audiocommentaar voorziene LES PAYS LOINS. Deze in 1965 in de oude Parijse volkswijk Belleville geschoten fantasie bezit al onmiskenbaar de kenmerken van een echte Rollin: de impliciete poëzie van mysterieuze, verlaten locaties en oude artefacten, het gevoel een laatste blik te werpen op een wereld die weldra voorgoed verdwenen zal zijn. In dit door de nog jonge cameraman Gérard de Battista (UNE AFFAIRE DE GOUT, VÉNUS BEAUTÉ (institut)) sfeer- en contrastrijk gefotografeerde zwart-witfilmpje van 14 minuten trachten twee verdwaalde mensen, die elkaar toevallig middenin een wirwar van vergeten steegjes, afbraakhuizen en sloopterreinen hebben ontmoet, hun weg te vinden uit het vreemde grotestadslabyrint. Voor de onverbeterlijke regenjasbrigade is aan het bonusmenu van dvd drie nog een viertal scènes toegevoegd die voor 99% amechtige softcore-opnamen bevatten en wijselijk uit de film zijn gelaten. Ondertitelkeuze is overigens legio, waaronder Nederlands en Engels. Het grotendeels in ’t Frans gevoerde interview met moeilijke prater Braque, een besnorde schuinsmarcheerder in Tanguy & Laverdure-pilotenoutfit inclusief nonchalant sjaaltje, levert geen grote inzichten op, maar is vooral amusant als gebeurtenis. Immers, acteurs die in de late jaren zestig en begin jaren zeventig meestal per toeval even in de wondere wereld van obscure Euro-genrefilms verzeild raakten, zijn daarna veelal ontraceerbaar in het ‘gewone’ leven verdwenen. De vertaler mist hier af en toe een juiste interpretatie van Braques woorden. Wanneer de oud-acteur vertelt dat ‘[Rollin] a monté mon premier film’, bedoelt hij niet het monteren, maar het als project opzetten van die film. De naam van acteur/zanger Bourvil (LA GRANDE VADROUILLE, LE CERCLE ROUGE), door Braque als voorbeeld van een tijdloos goede komiek aangehaald, komt de vertaler blijkbaar evenmin bekend voor: ‘Beauville’ staat in de ondertitels te lezen. Soît. Het enige wat ik aan deze Encore-uitgave betreur – men vergeve mij de eerste persoon enkelvoud in deze licht gekleurde bespiegeling – is dat men Rollin niet heeft kunnen overreden om het audiocommentaar in zijn moerstaal te doen. Voor je geestesoog zie je hem welhaast regelmatig zonder adequaat klimmateriaal voor de spreekwoordelijke hoge muur van de Engelse taal stilstaan, terwijl er nog zo veel te vertellen is. Dit geldt zowel voor het audiocommentaar bij LES DÉMONIAQUES als voor dat bij het dromerige LES PAYS LOINS. Voor een aantal later uit te brengen titels zal Rollin zijn audiocommentaar alsnog in het Frans opnemen. Wat betreft de elders al aangevoerde bezwaren tegen het prijskaartje dat aan deze collectors edition hangt, wil ik nog twee Joëlle Coeur-waardige punten naar voren brengen. Ten eerste: het betreft hier geen knakenbakprul voor krentenkakkers (een vooral in Nederland veelvuldig voorkomende soort der homo sapiens), maar zeldzaam en gerestaureerd materiaal voor gespecialiseerde cinefielen. Ten tweede: wanneer men het Franse LE MYSTERE DE LA CHAMBRE JAUNE geheel extravrij voor twintig euro op de NL-markt durft te gooien of enkele bonafide kunstfilmpjes met een gezamenlijke lengte van zestig minuten voor dertig euro onder de titel Anthology of Surreal Cinema Vol. 1 als dvd mag verkopen, dan lijkt mij hier verder commentaar overbodig. Rest mij tenslotte de hoop uit te spreken dat met deze hernieuwde aandacht voor zijn oeuvre het Jean Rollin nog gegeven zal zijn om die lange Harry Dickson-film naar Jean Ray te draaien. Moet ik nog zeggen dat ik uitzie naar de dag dat ik de Encore-dvd van la rose de fer in mijn handen houd? À bientôt, capitain Rollin.
Film ***1/2 / Extra’s *** Copyright Oliver Kerkdijk. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #68, p24.
