Wie is de schilder van ons zelfbeeld? Zijn dat de mensen om ons heen, die terug reflecteren wat ze over ons denken, of hebben we daar toch zelf wat over te zeggen? Deze vraag staat centraal in Aaron Schimbergs zwarte komedie over acteurs, gezichten en transformatie.
Edward is een aspirant-acteur, en het is best begrijpelijk waarom hij een beroep zou kiezen waar je doet alsof je iemand anders bent. Hij lijdt aan een aandoening waardoor tumoren over zijn gezicht groeien. Edward leeft een schuw bestaan en probeert interacties met de buitenwereld zo veel mogelijk te voorkomen. Totdat hij zijn nieuwe buurvrouw Ingrid (Renate Reinsve) ontmoet, die ondanks haar onhandige botheid wel pogingen doet hem te leren kennen. Zij is aspirant-toneelschrijver, en ze belooft een rol voor hem te schrijven.Â
Deels gemotiveerd door deze meet cute besluit Edward een experimentele medische procedure te ondergaan. Hij krijgt een medicijn waardoor het opgezwollen vlees vrij letterlijk van zijn gezicht zal vallen. Na een omgekeerde versie van de laatste transformatiescène uit THE FLY, kijkt Edward naar zijn nieuwe gezicht in de spiegel. De beeldschone kop van Sebastian Stan staart terug. Eindelijk kan hij leven zonder constante blikken vol afschuw of medelijden. Maar net wanneer hij denkt dat alles voor de wind gaat, hoort hij dat Ingrid haar eerste toneelstuk gaat opvoeren. Het verhaal gaat over haar buurman Edward, en de hoofdrol vergt een acteur met een misvormd gezicht.
Tijdens het eerste halfuur van A DIFFERENT MAN slaat regisseur Aaron Schimberg een voornamelijk tragische toon aan, maar hier en daar zitten kleine voorlopers op het schuddebuiken dat gaat komen. Een prachtig voorbeeld daarvan is een filmpje waarin Edward acteert voordat hij de procedure ondergaat. Het is bedoeld als een sensitiviteitstraining voor mensen met collega’s met een beperking, maar heeft meer de stijl van een TIM AND ERIC-sketch. ‘Vraag je misvormde collega’s naar hun weekend, zoals je dat normaal zou doen.’ Edwards leven is zó ontzettend zielig dat je het gevoel begint te krijgen dat er iemand voor de gek wordt gehouden. Dat gevoel wordt bevestigd wanneer Adam Pearson ten tonele verschijnt. Nederlandse genrefans zullen Pearson kennen van zijn kleine rol in UNDER THE SKIN (2013), in het Verenig Koninkrijk is hij bekender van zijn programma’s over validisme. Pearson heeft neurofibromatose, dezelfde ziekte waar de fictieve Edward onder gebukt gaat. Maar Pearsons personage Oswald laat zich niet definiëren door zijn aandoening, en gaat vol zelfvertrouwen door het leven.
Zo onthult Schimberg langzaam de centrale farce over een man die tot het uiterste gaat om zijn uiterlijk te veranderen, en daarna wordt geconfronteerd met iemand die prima in zijn eigen vel zit. Met een minder intelligent team achter de camera had dit al snel de meest wrede film van het afgelopen jaar kunnen zijn. Het klinkt fout, een komedie over een man die zich zijn hele leven minderwaardig heeft gevoeld vanwege zijn chronische aandoening. Edwards leven voelt absoluut als een Griekse tragedie over een man die tegen de wil van de Goden een transformatie ondergaat, maar het is Oswalds positieve houding die de toon doet omslaan. Het helpt dat Pearson een phenomenaal charismatisch optreden levert, waardoor je als kijker steeds minder met Sebastian Stan sympathiseert. Waarom kun je niet in het leven staan zoals Oswald?
Het is toevallig dat Stan momenteel ook te zien is in een andere film over perceptie en uiterlijk, waarin hij een behoorlijke transformatie ondergaat. Zijn optreden als Donald Trump in THE APPRENTICE zal meer aandacht ontvangen en hem waarschijnlijk een prijs of twee opleveren, maar A DIFFERENT MAN is zijn beste rol dit jaar. Aanvankelijk is zijn optreden als Edward hartverscheurend, maar zonder veel te veranderen aan zijn gezicht wordt zijn achteloze gezichtsuitdrukking steeds komischer. Hij kan maar niet geloven hoe hem dit allemaal overkomt. Ook Renate Reinsve, bekend van THE WORST PERSON IN THE WORLD, is geweldig als een aanvankelijk klunzig maar aardig persoon, die langzaam onthult hoe egoïstisch ze eigenlijk is. Pearsons optreden is misschien wat eentonig in vergelijking met zijn tegenspelers, maar dat is alleen omdat hij het personage zonder enige twijfel neerzet.
Schimberg speelt op een heel innovatieve manier met het concept van (zelf)perceptie, en ontwijkt alle clichés waar dit soort films normaal al snel in vast komen te zitten. Hij wordt nooit bij naam genoemd, maar de geest van Joseph Merrick is te voelen tijdens de film. Op een gegeven moment ziet Edward een foto van ‘the elephant man’ hangen tussen Ingrids onderzoek voor haar toneelstuk. A DIFFERENT MAN maakt het bestaan van films zoals THE ELEPHANT MAN overbodig. Niet dat er een negatief woord over Lynch’ film wordt gesproken, maar Schimberg is wel helemaal klaar met tranentrekkers over gehandicapte mensen. Uiteindelijk heb je medelijden met Edward dat hij geen neurofibromatose meer heeft.
