Zo verrassend als de trailer van THE X-FILES is (althans: de eerste keer), zo voorspelbaar is de film zelf. In die trailer, die begint met geheimzinnige maar vooralsnog nietszeggende zwart/wit tv-beelden en een commentaarstem die iets brabbelt in de trant van ‘koester het verleden en geniet van het heden want de toekomst komt eraan’, wordt eensklaps het beeld zwart. Dan zegt een uit duizenden herkenbare vrouwenstem ‘Mulder?’, steevast gevolgd door geroezemoes in de zaal. Een mooi moment en een duidelijke graadmeter voor de ook in Nederland enorme populariteit van The X-Files.
Van een op de tv-serie gebaseerde film was al geruime tijd sprake, maar hij arriveert toch nog sneller dan verwacht in de bioscopen. De productie van THE X-FILES was dan ook in nevelen gehuld en de aandacht ervoor werd waarschijnlijk mede afgeleid door de nog veel grotere geheimzinnigheid rondom GODZILLA. De verwachtingen waren vanzelfsprekend hoog gespannen.
Vijf jaar geleden alweer legde geestelijk vader Chris Carter de lat voor fantasy-achtige tv-series in één keer een fors aantal strepen hoger met een eerste reeks van de dikwijls ongelofelijke, maar niettemin bloedserieus gepresenteerde avonturen van FBI-agenten Mulder (Duchovny) en Scully (Anderson). Het regende gelijk Emmy Awards. Later introduceerde Carter de voormalige FBI-agent Frank Black (Lance Henriksen) in de nieuwe, nog veel serieuzere en grimmigere serie Millennium. Uit beide reeksen blijkt in ieder geval één ding: Carter is een denker en deinst er niet voor terug zijn publiek daarmee te confronteren. En dat publiek blijkt het, getuige de kijkcijfers, in hoge mate te waarderen om eindelijk weer eens een keertje níet versleten te worden voor een stelletje mongoloïde analfabeten. Het is dan ook jammer te moeten constateren dat de film deze lijn niet voortzet.
Het begint allemaal veelbelovend (tot driemaal toe, zelfs) met enkele sequenties die aanvankelijk weinig met elkaar van doen lijken te hebben. Geleidelijk aan wordt duidelijk waar het allemaal om draait en het zal weinigen verbazen wat de hoofdbestanddelen van het verhaal blijken te zijn: buitenaardse wezens, een overheid die doet alsof haar neus bloedt en een gezelschap van zeer machtige mannen, dat er zijn eigen verborgen agenda op nahoudt. En tegen de verdrukking in trachten Mulder en Scully andermaal te bewijzen dat er wel degelijk buitenaards leven bestaat. Afgezien van het feit dat er meer geld beschikbaar was voor stunts en special effects niets nieuws onder de zon, dus. Sterker nog, het verhaal vertoont opvallende gelijkenissen met de dubbel-aflevering Tunguska en Terma uit de laatste tv-reeks. Ook hierin manifesteerde een buitenaardse levensvorm zich als zwarte wormpjes, die onder de huid van hun menselijke slachtoffers kruipen. Verder zijn allerlei oude bekenden ook hier weer van de partij, zoals FBI-baas Skinner, de ‘Cigarette Smoking Man’ en de ‘Lone Gunmen’, het trio nerds dat Mulder regelmatig goede diensten bewijst.
Het grote probleem van THE X-FILES is, dat het op zichzelf beschouwd een tamelijk geslaagde film is, maar dat hij enerzijds de fans van de tv-serie weinig nieuws te bieden heeft en anderzijds onvoldoende op zichzelf staat om diegenen, die de serie niet kennen, echt te kunnen bekoren. Hoe dan ook, eerstgenoemde categorie potentiële bioscoopbezoekers zal zich hierdoor zeker niet laten weerhouden de film te gaan zien. En zal zich dan in ieder geval nog over één ding in hoge mate verwonderen: waar is het onlosmakelijk met The X-Files verbonden muzikale Leitmotiv van Mark Snow gebleven??!
Copyright Jan Doense. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #36, juli/augustus 1998.
