Vorig jaar maart overleed de Nederlandse multimediakunstenaar Rosto A.D. op vijftigjarige leeftijd. Vlak daarvoor vervolmaakte hij zijn THEE WRECKERS TETRALOGY: een onstuimig animatievierluik dat in combinatie met een korte documentaire in de Nederlandse bioscopen te zien is.
Of althans, animatie… Dat is niet helemaal het goede woord. Wie het werk van Rosto A.D. kent, weet dat zijn films niet een hokje te stoppen zijn.“Méliès meets Kerouac” omschreef de Amsterdamse kunstenaar zijn werk op zijn website, een mooie karakterisering van de eigengereide combinatie van stijlen die Rosto erin toepaste. Hij leek me iemand die in absolute, bijna koortsachtige vrijheid werkte, een beetje zoals Kerouac On the Road schreef. Maar ook iemand die gefascineerd was door de show en betovering van Méliès’ artificiële maar imaginaire landschappen en fantasieplekken.
Ik vind het een mooie gedacht om Rosto’s werk als een combinatie van die twee te zien. Net zoals zijn manier van werken tussen verschillende disciplines heen sprong: zo combineerde Rosto in zijn bekendste werk, het halfuur durende nachtmerriesprookje THE MONSTER OF NIX (2011) waarvoor Terry Gilliam en Tom Waits stemmen inspraken, traditionele teken- en schildertechnieken met computeranimaties, zijn eigen muziek, fotomateriaal, live action- en poppenspel. En dat op een manier die niet afstootte, maar intrigeerde en je verder zijn droom- en fantasiewerelden hielpen beleven.
Ook THEE WRECKERS TETRALOGY is zo’n typisch Rosto project. Het vierluik is ten eerste onderdeel van het Mind my Gap-universum dat zo’n twintig jaar geleden begon als een online graphic novel en al verschillende korte films heeft voortgebracht. Dat universum is dan weer geïnspireerd op de muziek van Rosto’s punkband The Wreckers, het beginpunt van THEE WRECKERS TETRALOGY. Die muziek wordt in vier korte, videoclipachtige animatiefilms tot leven gebracht. Het eerste deel NO PLACE LIKE HOME maakt Rosto in 2009, daarna volgden LONELY BONES in 2013 en SPLINTERTIME in 2015. RERUNS is het sluitstuk van het vierluik dat als geheel op het Imagine Film Festival van 2018 in première ging.
De vier films tonen verschillende fantasiewerelden, die telkens op associatieve manier met elkaar verbonden zijn en door de muziek van The Wreckers worden voortgestuwd. Zo is er Virgil, het alter ego van Rosto zelf, dat in alle films zijn opwachting maakt als alwetend oog dat vanuit de hemel de aarde gade slaat. We zien de bandleden van The Wreckers in steeds verschillende vormen terugkomen, waaronder vastgeketend aan een ambulance terwijl een ballerina om hen heen danst. En ook op het gebied van spektakel is er van alles te beleven: van in elkaar kruimelende gebouwen tot hoofdeloze figuren die uit de grond omhoog rijzen. Het hele project houdt het midden tussen een wilde nachtmerrie en lucide droom – en voelt misschien ook wel als een soort Schokkend Nieuws-cover die tot leven komt, bedacht ik me tijdens het kijken naar het vierluik.
Ondanks dat de vier korte films prima op zichzelf kunnen staan (de lengte varieert van 6 tot 14 minuten), loont het de moeite om ze zo in een zit te bekijken (in totaal ongeveer 45 minuten). Net zoals het verhaal van THE MONSTER OF NIX grijpen de vier verhalen uiteindelijk in elkaar, vormen ze een afgeronde cirkel die het ene verhaal voor altijd uit het andere laat voortkomen. Al is er ook een verschil: in THE MONSTER OF NIX keken we naar een Rosto die wegdroomt naar een imaginair land van sprookjes en nachtmerries, ditmaal voelt het eerder alsof we met een vervormende Rosto-bril naar de werkelijkheid kijken. Vooral afsluiter RERUNS waarin een 8-mm filmpje uit Rosto’s jeugd de basis vormt voor een soort eeuwige terugkeer naar de huiskamer van zijn oma (door de kunstenaar in zijn studio minutieus nagebouwd), is een ongelooflijk emotionerende afsluiting van het project. Een onderwaterwereld waarin Rosto’s jeugdherinneringen als vreemde zeewezens lijken rond te dwalen en naar de oppervlakte opborrelen. Zijn voortijdige dood maakt het bijna een zelf geschreven eulogie. In een interview met de VPRO zei Rosto eens dat zijn films vooral ‘dingen zijn die je moet voelen’ en dat je ze daarom niet per se moet gaan uitleggen.
Wat dat betreft is het fijn dat distributeur Windmill Film het vierluik in de bioscoop uitbrengt. Want Rosto’s ineenstortende megasteden, breekbare ijswereld of het melancholische onderwaterdoolhof zijn het best ‘te voelen’ op het allergrootste doek. Als toetje krijgt de kijker ook de documentaire EVERYTHING’S DIFFERENT, NOTHING HAS CHANGED uit 2018. Die gaat in op Rosto’s drijfveren en onderzoekt zijn manier van werken. Vooral Rosto’s vakmanschap valt er in op. Naar verluidt wilde hij die nog inzetten voor een lange speelfilm in het Mind my Gap-universum – een jammerlijk gemis, dat we dat niet meer zullen zien.
Distributie: Windmill Film. Release NL: 5 maart 2020. Copyright: Guus Schulting. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 4 maart 2020.
