De Latijnse filmtitel betekent letterlijk ‘voor de oorlog’ en verwijst naar een periode voor en tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog. Pessimistische constatering, maar met ANTEBELLUM krijgen de Verdeelde Staten van Amerika precies de genrefilm die op dit moment bij hun brandende steden past.
ANTEBELLUM opent met een indrukwekkende scène op een Zuidelijke plantage. We zien, zonder dialoog en in één lange camerabeweging, de geconfedereerde soldaten, de slaven op de katoenplantages en het gruwelijke einde van een mislukte ontsnappingspoging. Een begincitaat heeft dan al duidelijk gemaakt waarover de film gaat: ‘The past is never dead. It’s not even past.’ Het is een citaat van William Faulkner, in 2008 al eens aangehaald in een toespraak van Barack Obama.
ANTEBELLUM is ook een soort politieke toespraak, verpakt in een genrefilm. In een scène halverwege is dat zelfs letterlijk het geval, wanneer we hoofdrolspeelster Janelle Monáe een zaal zien toespreken over institutioneel racisme en haar boek Shedding the Coping Persona. Dit is een horrorfilm met een politieke agenda, daarover laten de makers geen misverstand bestaan. Ze citeert Assata Shakur, een van de leidsters van de Black Liberation Army: ‘We have nothing to lose but our chains.’
Wanneer het ene deel van een bevolking lijnrecht tegenover het andere staat en een leugenachtige volksmenner het vuurtje nóg verder opstookt, blijft er begrijpelijkerwijs weinig ruimte over voor humor of relativering. Dat zie je terug in de kunsten. THE HANDMAID’S TALE is er ook een voorbeeld van. De dystopische toekomstfantasie over seksuele slavernij is een commentaar op religieus rechts in Amerika of elders in de wereld; tegelijkertijd is de plot zó deprimerend en zwaar aangezet dat de serie nauwelijks ademruimte biedt en eigenlijk alleen als expressie van (gerechtvaardigde) woede werkt. Wat mij betreft heeft de serie daardoor meer bezwerings-, dan overtuigingskracht. Iets soortgelijks is aan de hand met de eerste drie kwartier van ANTEBELLUM: slavernij, foltering, moord, geen sprankje hoop. Elk wit personage wordt neergezet met de subtiliteit van een nazi in een B-film over de Tweede Wereldoorlog – zelfs het crematorium ontbreekt niet.
Dramatisch gezien is een van de problemen van ANTEBELLUM dat de film eerder zwaar en somberdreigend is, dan met conflicten en dillema’s overladen en spannend. In het eerste deel komt dat omdat de onderdrukking zo totaal is, dat protagoniste Eden (Janelle Monáe) helemaal kansloos lijkt. In het tweede deel van de film – dat zich in de tegenwoordige tijd afspeelt – verergert zich het probleem omdat zij daarin eigenlijk helemaal geen dramatisch conflict meer heeft. Veronica (opnieuw Janelle Monáe) wordt geportretteerd als een rijke, hoogopgeleide en succesvolle schrijfster en activiste, die er ook nog eens een perfect gezins- en sociaal leven op na houdt. De enige spanning moet komen van een bizar videogesprek met een witte dame, een creepy witte man met een boeket bloemen en een wit meisje in een ouderwetse jurk. De spanning verpietert helemaal tijdens een veel te lang uitgesponnen avondje stappen met haar twee vriendinnen: het cliché van de gezellig chubby girlfriend en de token witte vriendin. Opeens zijn we in een chick flick beland.
Gelukkig kun je aan het einde van zo’n ongetwijfeld gezellige, maar voor ons kijkers volstrekt oninteressante, avond nog altijd in de verkeerde Uber stappen. Het derde en laatste deel van de film begint met een geslaagde verrassing en werkt naar een finale die tamelijk bevredigend uitpakt. In het laatste kwartier wordt het zowaar nog spannend, al handelt onze protagoniste soms wel met een ergerniswekkend gebrek aan logica (waarom gaat ze in ‘s hemelsnaam terúg?!) en krijgen eerder geïntroduceerde plotelementen nauwelijks een vervolg. Het doet haastwerk vermoeden. Net zoals de overbodige postcreditsequentie doet vermoeden dat het testpubliek behoefte had aan een minder ambivalent einde.
Met een sterk, maar loodzwaar begindeel, een spanningsloos middendeel en een finale die heden en verleden te haastig bij elkaar brengt met een voor genreliefhebbers niet geheel onbekende trope, is ANTEBELLUM het nét niet helemaal. De film is mooi geschoten en Monáe acteert goed, maar hier wreekt zich vooral een onevenwichtig en op punten onuitgewerkt scenario. Een echt gemiste kans is de typische Hollywood-reflex om het hedendaagse middendeel te laten draaien om een Afro-Amerikaans role model: iemand die heel gelukkig, succesvol en rijk is. Het racisme dat Veronica en haar vriendinnen (‘Champagne Ladies!’) ervaren, blijft, althans in de fictie van de film, beperkt tot onbeschofte hotelreceptionisten en restaurantmedewerkers. In het werkelijke Amerika dat nu op straat staat, gaan kansenongelijkheid en institutioneel racisme een stuk verder; zeven keer in de rug verder. Zo mist ANTEBELLUM de kans om Faulkners citaat over het verleden dat helaas nog steeds geen verleden tijd is, écht hard te laten aankomen.
Distributie: Splendid Film. Release: 10 september 2020. Copyright: Barend de Voogd. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 9 september 2020.
